Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit 'Actus tragicus'
BWV 106 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Oostkerk, Middelburg
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Muzikaal-theologische tour de force
Door een niet alledaagse instrumentatie ontstaan onaardse klanken
Beroemd, eigenaardig, bijzonder mooi, betekenisvol – er valt heel veel te zeggen over de combinatie van instrumenten die Bach hier gebruikt. In elk geval is de bezetting niet alledaags. De violen schitteren door afwezigheid, maar er zijn wel twee blokfluiten en twee viola da gamba’s. Zij leveren een zachte, troostrijke en soms haast hemelse klank. De blokfluiten lijken het aardse lijden te symboliseren met hun wrange secunden en unisono’s, die volgens blokfluitist Heiko ter Schegget dan ook “niet te mooi” mogen zijn. In het interview legt hij uit waarom.
Het eeuwige leven staat centraal in de vernuftige opbouw van de cantate. Bach zet de aardse dood binnen het Oude Testament – iedereen moet sterven – scherp af tegen de verlossing uit het Nieuwe Testament. De tekst citeert uiteenlopende Bijbelboeken, in overeenstemming met de lutherse opvatting dat Gods plan voor onze redding de gehele Bijbel beslaat. Als dramatisch hoogtepunt en symmetrie-as fungeert het koor ‘Es ist der alte Bund’. Hier combineert Bach op spectaculaire wijze de vertrouwde memento mori-waarschuwing (gedenk te sterven) met de aankondiging van Jezus’ komst door de sopraan. Deze uiteenzetting groeit uit tot een muzikaal-theologische tour de force wanneer Bach aan het eind van dit deel beide gegevens niet meer náást maar bóven elkaar presenteert.
De cantate is een van Bachs oudste en de muziek is ongetwijfeld bedoeld voor een begrafenis. Natuurlijk wordt er dan gezocht naar een passende gelegenheid. Zoals bijvoorbeeld de uitvaart van de broer van Bachs moeder, Tobias Lämmerhirt, die op 10 augustus 1707 overleed in Erfurt. De begrafenis van Lämmerhirt was op 14 augustus. Omdat Erfurt en Mühlhausen ongeveer 60 kilometer uit elkaar lagen, moet de hypothese dat Bach deze cantate voor de begrafenis van zijn moeders broer schreef met een flinke korrel zout worden genomen. Behalve uiteraard als Bach eerder aan de compositie zou zijn begonnen. Overigens is niet duidelijk wie de bijnaam ‘Actus Tragicus’, die voor het eerst in een manuscript van na Bachs dood verschijnt, bedacht heeft.
- BWV
- 106
- Titel
- Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit
- Bijnaam
- Actus Tragicus
- Instrument
- alt, bas, viola da gamba, sopraan, tenor, blokfluit
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1707?
- Stad
- Mühlhausen
- Tekstdichter
- onbekend
- Bestemming
- treurmuziek
- Eerste uitvoering
- onbekend
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Sonatina
2. Chor
Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit.
In ihm leben, weben und sind wir,
solange er will.
In ihm sterben wir zur rechten Zeit,
wenn er will.
3. Arioso (Tenor)
Ach, Herr, lehre uns bedenken,
dass wir sterben müssen,
auf dass wir klug werden.
4. Arie (Bass)
Bestelle dein Haus;
denn du wirst sterben
und nicht lebendig bleiben!
5. Chor und Arioso (Sopran)
Es ist der alte Bund:
Mensch, du musst sterben!
Ja, komm, Herr Jesu!
6. Arie (Alt)
In deine Hände
befehl ich meinen Geist;
du hast mich erlöset,
Herr, du getreuer Gott.
7. Arioso (Bass) und Choral (Alt)
Heute wirst du mit mir
im Paradies sein.
Mit Fried und Freud ich fahr dahin
in Gottes Willen,
getrost ist mir mein Herz und Sinn,
sanft und stille.
Wie Gott mir verheissen hat:
der Tod ist mein Schlaf worden.
8. Chor
Glorie, Lob, Ehr und Herrlichkeit
sei dir, Gott Vater und Sohn bereit’,
dem Heilgen Geist mit Namen!
Die göttlich Kraft
mach uns sieghaft
durch Jesum Christum, amen.
Vertaling
1. Sonatina
2. Koor
Gods tijd is de allerbeste tijd.
In hem leven, bewegen en zijn wij,
zolang hij wil.
In hem sterven wij op het juiste moment,
wanneer hij wil.
3. Arioso (tenor)
Ach Heer, leer ons bedenken
dat wij moeten sterven,
opdat wij wijs worden.
4. Aria (bas)
Stel orde op zaken;
want je zult sterven
en niet blijven leven.
5. Koor en arioso (sopraan)
Het is het oude verbond:
mens, je moet sterven!
Ja, kom, Heer Jezus, kom!
6. Aria (alt)
In uw handen
beveel ik mijn geest;
u hebt mij verlost,
Heer, trouwe God.
7. Arioso (bas) en koraal (alt)
Vandaag nog zul je met mij
in het paradijs zijn.
In vrede en met vreugde ga ik heen
naar Gods wil,
getroost is mijn hart en mijn geest,
zacht en stil,
zoals God mij heeft beloofd:
de dood is mijn slaap geworden.
8. Koor
Mogen glorie, lof, eer en heerlijkheid
u God, Vader en Zoon worden toegebracht
en ook de Heilige Geest!
De goddelijke kracht
doet ons overwinnen.
Door Jezus Christus, amen.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 4 maart 2016
-
- Opnamedatum
- 16 mei 2015
-
- Locatie
- Oostkerk, Middelburg
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Dorothee Mields
-
- Alt
- Alex Potter
-
- Tenor
- Charles Daniels
-
- Bas
- Tobias Berndt
-
- Ripieno sopraan
- Marjon Strijk
-
- Ripieno alt
- Barnabás Hegyi
-
- Ripieno tenor
- Immo Schröder
-
- Ripieno bas
- Jelle Draijer
-
- Blokfluit
- Heiko ter Schegget, Benny Aghassi
-
- Viola da gamba
- Mieneke van der Velden, Ricardo Rodriguez Miranda
-
- Cello
- Lucia Swarts
-
- Contrabas
- James Munro
-
- Orgel
- Siebe Henstra
-
- Theorbe
- Mike Fentross
-
- Cameraregie en montage
- Jasper Verkaart, Manoj Kamps
-
- Muziekopname, -montage en mix
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Micha de Kanter
-
- Camera
- Maarten van Rossem, Paul Caspers, Jorrit Garretsen, Rieks Soepenberg
-
- Licht
- Daan de Boer, Denny Schoute
-
- Make-up
- Erica Stuyfzand
-
- Kleurcorrectie
- Daphne Maierna
-
- Interview
- Jasper Verkaart, Manoj Kamps
-
- Productie concert
- Erik van Lith, Marco Meijdam
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!