Und es waren Hirten uit Weihnachts-Oratorium
BWV 248/2 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Shunske Sato
Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Hemel en aarde
In de tweede cantate van het Weihnachtsoratorium brengt Bach herders en engelen tot elkaar
In de tweede cantate van Bachs Weihnachts-Oratorium liggen we bij de herders in het veld. In een bonte lappendeken van recitatieven, aria’s, koren, koralen en zelfs een instrumentaal deel vertelt Bach hoe een schare engelen verschijnt aan een groep herders die hun kudde hoedt in de velden. Voor heel even in Lukas’ Bijbelnarratief is Jezus niet het hoofdpersonage, maar staat een groep gewone mensen centraal, die het nieuws van Jezus’ geboorte ontvangt.
Deze cantate is de enige in het Weihnachts-Oratorium zonder openingskoor. In plaats daarvan gebruikt Bach het orkest om uit te beelden hoe hemel en aarde hier heel even één worden. Deze ‘Sinfonia’ is het enige instrumentale deel in het hele Weihnachts-Oratorium. Zoals vaker maakt Bach doeltreffend gebruik van contrast, hier tussen de strijkersgroep en de rietblazers. Strijkers worden al sinds de middeleeuwen met engelen geassocieerd, waar rietblazers in Bachs tijd deden denken aan het herdersleven. Ook in het ritme zet Bach de twee groepen uit elkaar: de strijkers spelen het wiegende ritme van de siciliano (Italiaanse volksdans), terwijl de rietblazers een pastorale (muziekstuk waarin het landleven wordt verheerlijkt) blazen met lange (bourdon)tonen. Net als in de eerste cantate laat Bach in deze lieflijke ‘Sinfonia’ soms iets diepzinnigs doorschijnen — middenin moduleert hij zelfs naar e klein, een toonsoort die in Bachs tijd gelijkstond aan een droefheid met hoop op troost.
Bijzonder in deze cantate is de lengte (door het aantal delen is het de langste cantate in het Weihnachts-Oratorium), maar ook de extreem snelle actie. De tenor kondigt in een kort recitatief aan hoe de herders plotseling omgeven worden door het ‘licht van de Heer’ en er uit de hemel een engel aan ze verschijnt. Nog voor de herders hebben kunnen reageren valt het koor in met een koraal dat de herders moed inspreekt: “O herdersvolk, schrik niet, want de engelen vertellen je dat dit zwakke knaapje onze troost en onze vreugde zal zijn”. Dan neemt de engel in het recitatief het woord: “Vrees niet, zie, ik verkondig jullie een grote vreugde, die het hele volk ten deel zal vallen. Want voor jullie is heden de Heiland geboren, die Christus de Heer is, in de stad van David”. Na een ultrakort recitatief van de bas spoort de tenor in de eerste aria de herders aan om zich naar Bethlehem te haasten, begeleid door een milde fluit en pizzicato baspartij. Als de herders bij Jezus aankomen, zingt het koor opnieuw een koraal, als slaapliedje voor de pasgeboren Jezus.
Na nog een aansporend basrecitatief volgt het langste gedeelte van de cantate: een bijna tien minuten durende aria voor de alt (‘Schlafe, mein Liebster’), omgewerkt vanuit een van Bachs wereldlijke cantates (BWV 213). Maar hier in dit kerstoratorium komt hij toch het meest tot zijn recht: begeleid door een warm ensemble, met maar liefst vier hobo’s, een traverso en het volledige strijkersbestand zingt de alt Jezus in zijn kribbe een slaaplied toe.
Pas na deze lange aria licht de sterrenhemel op met de volledige engelenschare, in een rusteloos koor dat de overweldigende hoeveelheid engelen treffend in beeld brengt: “Ere zij God in den hoge!” Net als in de ‘Sinfonia’ moduleert Bach hier halverwege naar e klein, en sterker nog: Bach neemt het harmonische plan uit het openingsdeel volledig over. Het laat zien hoe de verschijning van de engelen ons al voorspeld werd in de ‘Sinfonia’ als een muzikale profetie. Na een vreugdevol basrecitatief valt het koor in met het slotkoraal, beurtelings onderbroken door omgewerkte fragmentjes uit de ‘Sinfonia’, alsof Bach de eenheid van de cantate nog eens wil onderstrepen.
- BWV
- 248/2
- Titel
- Und es waren Hirten in derselben Gegend
- Bijnaam
- Tweede cantate uit het Weihnachts-Oratorium
- Instrument
- alt, bas, sopraan, tenor
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1734
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Christian Friedrich Henrici (Picander)
- Bestemming
- Tweede kerstdag
- Eerste uitvoering
- 26 december 1734
- Bijzonderheden
- Bach hergebruikte delen uit zijn cantates BWV 213 en 214
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Sinfonia
2. Rezitativ (Tenor)
Und es waren Hirten in derselben Gegend
auf dem Felde bei den Hürden,
die hüteten des Nachts ihre Herde.
Und siehe, des Herren Engel trat zu ihnen,
und die Klarheit des Herren leuchtet um sie,
und sie furchten sich sehr.
3. Choral
Brich an, o schönes Morgenlicht,
und laß den Himmel tagen!
Du Hirtenvolk, erschrecke nicht,
weil dir die Engel sagen,
daß dieses schwache Knäbelein
soll unser Trost und Freude sein,
dazu den Satan zwingen
und letztlich Friede bringen!
4. Rezitativ (Tenor, Sopran)
Und der Engel sprach zu ihnen:
Fürchtet euch nicht, siehe,
ich verkündige euch große Freude,
die allem Volke widerfahren wird.
Denn euch ist heute der Heiland geboren,
welcher ist Christus, der Herr, in der Stadt David.
5. Rezitativ (Bass)
Was Gott dem Abraham verheißen,
das läßt er nun dem Hirtenchor erfüllt erweisen.
Ein Hirt hat alles das zuvor
von Gott erfahren müssen.
Und nun muß auch ein Hirt die Tat,
was er damals versprochen hat,
zuerst erfüllet wissen.
6. Arie (Tenor)
Frohe Hirten, eilt, ach eilet,
eh ihr euch zu lang verweilet,
eilt, das holde Kind zu sehn!
Geht, die Freude heißt zu schön,
sucht die Anmut zu gewinnen,
geht und labet Herz und Sinnen!
7. Rezitativ (Tenor)
Und das habt zum Zeichen:
ihr werdet finden das Kind
in Windeln gewickelt
und in einer Krippe liegen.
8. Choral
Schaut hin, dort liegt im finstern Stall,
des Herrschaft gehet überall!
Da Speise vormals sucht ein Rind,
da ruhet itzt der Jungfrau’n Kind.
9. Rezitativ (Bass)
So geht denn hin, ihr Hirten, geht,
daß ihr das Wunder seht:
Und findet ihr des Höchsten Sohn
in einer harten Krippe liegen,
so singet ihm bei seiner Wiegen
aus einem süßen Ton
und mit gesamtem Chor
dies Lied zur Ruhe vor!
10. Arie (Alt)
Schlafe, mein Liebster, genieße der Ruh,
wache nach diesem vor aller Gedeihen!
Labe die Brust,
empfinde die Lust,
wo wir unser Herz erfreuen!
11. Rezitativ (Tenor)
Und alsobald war da bei dem Engel
die Menge der himmlischen Heerscharen,
die lobten Gott und sprachen:
12. Chor
Ehre sei Gott in der Höhe
und Friede auf Erden
und den Menschen ein Wohlgefallen.
13. Rezitativ (Bass)
So recht, ihr Engel, jauchzt und singet,
daß es uns heut so schön gelinget!
Auf denn! wir stimmen mit euch ein,
uns kann es so wie euch erfreun.
14. Choral
Wir singen dir in deinem Heer
aus aller Kraft Lob, Preis und Ehr,
daß du, o lang gewünschter Gast,
dich nunmehr eingestellet hast.
Vertaling
1. Sinfonia
2. Recitatief (tenor)
En er waren herders in die streek
in het omheinde veld,
die waakten in de nacht over hun kudde.
En zie, de engel van de Heer kwam naar hen toe,
en het licht van de Heer omstraalde hen,
en zij waren doodsbang.
3. Koraal
Breek aan, o prachtig ochtendlicht
en laat de hemel licht worden!
O herdersvolk, schrik niet,
want de engelen vertellen je
dat dit zwakke knaapje
onze troost en onze vreugde zal zijn,
dat hij bovendien de satan zal bedwingen
en ten slotte vrede zal brengen!
4. Recitatief (tenor, sopraan)
En de engel sprak tot hen:
Vrees niet, zie,
ik verkondig jullie een grote vreugde,
die het hele volk ten deel zal vallen.
Want voor jullie is heden de Heiland geboren,
die Christus de Heer is, in de stad van David.
5. Recitatief (bas)
Van dat wat God aan Abraham had beloofd
toont hij nu de vervulling aan het herderskoor.
Een herder heeft dat alles destijds
van God moeten horen,
en nu moet ook een herder dat
wat hij toen heeft beloofd
als eerste vervuld zien.
6. Aria (tenor)
Verheugde herders, haast je, ach, haast je,
voordat jullie te lang talmen,
haast je om naar het lieflijke kind te gaan kijken!
Ga, de vreugde is te mooi,
probeer de lieflijkheid te verkrijgen,
ga en laaf hart en zinnen!
7. Recitatief (tenor)
En laat dit het teken zijn:
jullie zullen het kind vinden
in doeken gewikkeld
en liggend in een kribbe.
8. Koraal
Kijk, daar ligt in de duistere stal
hij die over alles heerst!
Waar eens een rund zijn voedsel zocht,
daar rust nu het kind van de maagd.
9. Recitatief (bas)
Ga dan, herders, ga,
zodat jullie het wonder zien.
En als jullie de zoon van de Allerhoogste vinden,
liggend in een harde kribbe,
zing dan voor hem bij zijn wieg
op zoete toon
en met het hele koor
dit slaapliedje!
10. Aria (alt)
Slaap, mijn liefste, geniet van je rust
en ontwaak daarna voor het welzijn van allen!
Verkwik je ziel,
ervaar het genot
dat ons hart verblijdt!
11. Recitatief (tenor)
En plotseling was er bij de engel
een groot hemels leger,
dat God loofde en sprak:
12. Koor
Ere zij God in den hoge,
en vrede op aarde
en in de mensen een welbehagen.
13. Recitatief (bas)
Goed dan, engelen, juich en zing,
omdat ons heden zoiets goeds overkomt!
Komaan, wij zingen met u mee,
wij zijn even blij als u.
14. Koraal
Wij zingen voor u in uw leger
uit alle macht uw lof, prijs en eer,
omdat u, o gast naar wie wij zo hebben verlangd,
nu gekomen bent.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 5 december 2024
-
- Opnamedatum
- 4 januari 2023
-
- Locatie
- Muziekcentrum van de Omroep, Hilversum
-
- Viool en leiding
- Shunske Sato
-
- Sopraan
- Viola Blache
-
- Alt
- Ulrike Malotta
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Bas
- Matthias Helm
-
- Ripiënisten sopraan
- Marta Paklar, Anna Bachleitner, Monica Monteiro
-
- Ripiënisten alt
- Bernadett Nagy, Sofia Gvirts, Georgia Burashko
-
- Ripiënisten tenor
- João Moreira, Adriaan de Koster, Immo Schröder
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Donald Bentvelsen, Samuel Wong
-
- Viool 1
- Pieter Affourtit, Anneke van Haaften, Lidewij van der Voort
-
- Viool 2
- Lucia Giraudo, Annelies van der Vegt, Iris Kengen
-
- Altviool
- Deirdre Dowling, Ivan Saez Schwartz
-
- Cello
- Lucia Swarts, Barbara Kernig
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Traverso
- Marten Root, Doretthe Janssens
-
- Hobo
- Rodrigo Lopez Paz, Katharina Verhaar
-
- Hobo da caccia
- Hanna Lindeijer, Johanna Boehm
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Theorbe
- Fred Jacobs
-
- Regie en beeldmontage
- Onno van Ameijde
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Lilita Dunsk, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Rieks Soepenberg, Jorne Tielemans, Maria Smeets, Jasper Verkaart
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme, Tino Schoeber, Jordi Kooij, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Marieke Donker Kaat
-
- Datahandling
- Jasper Verkaart
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Documentaire
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Productie opname
- Marieke de Blaay, Laura Jonker
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!