O Lamm Gottes unschuldig
BWV 656 uitgevoerd door Wolfgang Zerer
Sint-Catharinakerk, Hamburg
Achter de muziek
Herhaling en disruptie
Bach speelt in deze koraalbewerking met verwachtingen
Deze koraalbewerking is een spel van herhaling en disruptie. De structuur van originele lied is daar uitermate geschikt voor. O Lamm Gottes unschuldig is een Duitse parafrase van het Agnus Dei, het laatste onderdeel van de Latijnse mis. Tekst en melodie zijn bekend uit het openingskoor van de Matthäus-Passion.
De tekst heeft drie strofes en gaat over Christus die sterft aan het kruis voor onze zonden. De eerste strofe wordt twee keer herhaald. In de derde strofe verandert alleen de laatste zin. In plaats van een vraag naar ontferming (‘Erbarm dich unser, o Jesu’) klinkt een verzoek om vrede (‘Gib deinen Frieden, o Jesu’).
Ook in de originele melodie wordt gespeeld met herhaling. De derde en vierde regel zijn hetzelfde als de eerste en de tweede. Bachs laat in zijn bewerking, na een paar maten introductie, de hele melodie inderdaad drie keer horen in omspeelde lange noten: eerst in de bovenstem, dan in de middenstem, en tot slot in het pedaal.
In de eerste twee strofes schept Bach, geholpen door dit patroon van herhalingen, een vals gevoel van muzikale veiligheid. En wanneer het bijna lijkt alsof het eind al in zicht is, gooit hij in de derde strofe op alle mogelijke manieren de verwachtingen omver. Ineens wordt het pedaal gebruikt, het ritme verandert, en wanneer de tekst (voor de derde keer) uitspreekt hoe de mens zou wanhopen zonder Christus, verandert op het woord “wanhopen” (“verzagen”) het tempo nog een keer en klinkt een intens chromatische passage. Des te effectiever is dan ook de vredigheid wanneer Bach voor de slotregel, waarin om vrede gevraagd wordt, terugkeert naar het beginritme.
18 Choräle/Leipziger Choräle, BWV 651-668
In de laatste tien jaar van zijn leven verzamelde en vervolmaakte Bach een reeks koraalbewerkingen, vermoedelijk met het plan ze, net als het derde deel van de Clavier-Übung in 1739, in druk te laten verschijnen. Het gaat om een selectie van zijn composities uit veel vroegere jaren, toen hij in Weimar, Arnstadt en Mühlhausen als organist werkzaam was. De verzameling werd bekend onder de noemer 18 Choräle of Leipziger Choräle. Overigens is 18 koralen een misleidende titel. De set bevatte oorspronkelijk 17 stukken. Het achttiende, Vor deinen Thron tret ich (BWV 668), is later aan Bachs manuscript toegevoegd.
- BWV
- 656
- Titel
- O Lamm Gottes, unschuldig
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- 18 Choräle (orgel)
- Jaartal
- 1708-1717/1739-1742
- Stad
- Weimar/Leipzig
- Bijzonderheden
- Maakt deel uit van een handschrift met 17 koraalbewerkingen, BWV 651-667, die Bach in de jaren ’40 van de 18de eeuw verzamelde en waarvan de oerversies soms nog stammen uit zijn periode in Weimar.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 25 maart 2016
-
- Opnamedatum
- 20 oktober 2014
-
- Locatie
- Sint-Catharinakerk, Hamburg
-
- Organist
- Wolfgang Zerer
-
- Orgel
- Verschillende bouwers van de 15de tot de 19de eeuw. Restauratie: Flentrop 2013
-
- Productie
- Frank van der Weij
-
- Cameraregie
- Jan Van den Bossche
-
- Director of photography
- Sal Kroonenberg
-
- Camera assistenten
- Andreas Grotevent, Lucas Lütz
-
- Muziekproductie, montage en mix
- Holger Schlegel
-
- Beeldmontage
- Jasper Verkaart
-
- Interview
- Onno van Ameijde
-
- Met dank aan
- Vadim Dukart, Andreas Fischer