Gloria in excelsis Deo
BWV 191 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Grote Kerk, Naarden
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Uitermate flexibel
Bach schrok er niet voor terug zijn eigen noten nogmaals te gebruiken en deed dat op verschillende manieren
Leipzig heeft geluk gehad. Dit feestelijke gloria maakte eigenlijk deel uit van een kleine mis die Bach cadeau deed aan de keurvorst van Dresden. De muziek was dus niet voor Leipzig bedoeld en zou er ook niet worden uitgevoerd. Zonde, en misschien dacht Bach dat ook. We weten niet precies waarom en wanneer hij het gloria uit de mis omwerkte tot cantate. Merkwaardig is vooral dat Bach ook in zijn bewerking voor Leipzig een Latijnse tekst koos. Latijnse kerkmuziek was niet gebruikelijk in Leipzig, ook niet op eerste kerstdag. Maar kennelijk deed zich een gelegenheid voor en kon Leipzig dus genieten van kerstmuziek in koninklijke stijl. Het stuk is vijfstemmig zoals in Dresden gebruikelijk was. Ook de bezetting is koninklijk – aan het orkest zijn verschillende kleuren toegevoegd: hobo’s, fluiten, fagot, en ook trompetten en pauken.
Bijzonder om te zien, is hoe creatief Bach hier met zijn eigen compositie omging. De tekst en muziek van het eerste deel is vrijwel exact hetzelfde als in de mis. Het past dan ook als een handschoen. Het dansende engelengezang is hemels en bij ‘Et in terra pax’ landen we ook echt vredig op aarde.
In het duet van de tenor en de sopraan kopieerde hij wel zijn eigen noten, maar voorzag die van een nieuwe tekst. Er klinkt niet ‘Domine Deus’ – zoals in het gloria in een mis vervolgt, maar ‘Gloria Patri’; het begin van de doxologie, een formule waarmee psalmen worden afgesloten. Het tweede deel van het duet schrapte hij.
In het derde deel moest Bach nog rigoureuzer te werk gaan. Hier werd oorspronkelijk ‘Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris, amen’ gezongen, maar moest nu ‘Sicut erat in principio et nunc et semper et in secula seculorum, amen’ klinken. Te veel lettergrepen dus, en daarom voegde Bach zes maten toe. Ook kregen de fluiten een veel zelfstandiger partij en bracht hij ook andere wijzigingen aan in de instrumentatie.
Zo geeft Bach onbedoeld een soort demonstratie hoe flexibel hij met zijn eigen partituren kon omgaan. Hij schrok er niet voor terug zijn eigen noten nogmaals te gebruiken. Soms leverde dat misschien tijdwinst op, zoals hier in het eerste deel – maar in het derde deel kostte het misschien alleen maar meer energie om al bestaande muziek om te vormen zodat het bij een nieuwe tekst paste.
- BWV
- 191
- Titel
- Gloria in excelsis Deo
- Genre
- Latijnse kerkmuziek
- Jaartal
- ca. 1743-46
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Lucas 2:14 en kleine doxologie
- Bestemming
- Eerste kerstdag
- Eerste uitvoering
- onbekend, mogelijk op 25 december 1745
- Bijzonderheden
- De muziek van alle drie de delen is afkomstig uit het Kyrie en Gloria in b klein, BWV 232a, dat Bach later zou uitbreiden tot een complete Mis in b klein, de Hohe Messe. Een mogelijke aanleiding voor deze compositie is het vredesverdrag tussen Saksen en Pruisen, dat met een speciale dienst in de Pauluskerk van de universiteit gevierd werd op eerste kerstdag 1745.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Coro
Gloria in excelsis Deo,
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Post orationem
2. Duetto (Soprano, Tenore)
Gloria Patri et Filio
et Spiritui sancto.
3. Coro
Sicut erat in principio
et nunc et semper
et in saecula saeculorum, amen
Vertaling
1. Koor
Ere zij God in den hoge en
vrede op aarde voor mensen van goede wil.
Na de preek
2. Duet
Eer aan de Vader en de Zoon
En de Heilige Geest.
3. Koor
Zoals het was in den beginne
zo zij het thans en voor immer
voor in de eeuwen der eeuwen, amen.
Credits
-
- Publicatiedatum
- 9 december 2016
-
- Opnamdatum
- 17 december 2015
-
- Locatie
- Grote Kerk, Naarden
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan i
- Maria Keohane
-
- Sopraan ii
- Michaela Riener
-
- Alt
- Alex Potter
-
- Tenor
- Charles Daniels
-
- Bas
- Matthias Winckhler
-
- Ripiëno sopraan i
- Lucie Chartin, Marijke van der Harst
-
- Ripiëno sopraan ii
- Marie Heeschen
-
- Ripiëno alt
- Elsbeth Gerritsen
-
- Ripiëno tenor
- Yves van Handenhove, Immo Schröder
-
- Ripiëno bas
- Michiel Meijer, Jelle Draijer
-
- Viool 1
- Shunske Sato, Annelies van der Vegt, Lidewij van der Voort, Hanneke Wierenga
-
- Viool 2
- Sayuri Yamagata, Anneke van Haaften, Paulien Kostense
-
- Viola
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Violone
- Robert Franenberg
-
- Traverso 1
- Frank Theuns
-
- Traverso 2
- Doretthe Janssens
-
- Hobo 1
- Martin Stadler
-
- Hobo 2
- Peter Frankenberg
-
- Trompet 1
- Robert Vanryne
-
- Trompet 2
- Stephen Keavy
-
- Trompet 3
- Mark Geelen
-
- Pauken
- Luuk Nagtegaal
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Orgel
- Pieter-Jan Belder
-
- Regie
- Joost Honselaar
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Micha de Kanter
-
- Audiomontage -en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jochem Timmerman, Rene Holbrugge, Martin Struif, Chris Reichgelt
-
- Licht
- Zen Bloot
-
- Lichtassistent
- Patrick Galvin
-
- Beeldtechniek
- Justin Mustaerts
-
- Settechniek
- Glenn van den Eerden
-
- Datahandling
- Charlotte Storm
-
- Projectmanager NEP
- Peter Ribbens
-
- Interview
- Onno van Ameijde
-
- Productie concert
- Marco Meijdam, Imke Deters
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
-
- Met dank aan
- Angela Mast
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!