Hilf Gott, dass mir's gelinge
BWV 624 uitgevoerd door Bart Jacobs
Sint-Bavokerk, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Gevangenislied
Waarom Bach hier waarschijnlijk bewust een ongemakkelijk geheel creëert
De tekst van het lied dat Bach hier bewerkt, werd in een zestiende-eeuwse gevangenis geschreven door een verder vrijwel onbekende Heinrich Müller. Zijn naam komt op twee plekken tevoorschijn in de tekst: de eerste letters van de dertien coupletten vormen samen zijn naam (“HEINRICH MÜLER”). Bovendien besluit de laatste strofe met de mededeling: “hat Heinrich Müller gesungen, in dem Gefängnis sein” (zo zong Heinrich Müller, tijdens zijn gevangenschap). Deze Heinrich uit Neurenberg werd rond 1526 door de Hertog van Saksen gevangen gezet vanwege zijn lutherse sympathieën en kwam pas in 1539 weer vrij.
Müllers lied had – misschien ook vanwege de ontstaansgeschiedenis – groot succes. In 1545 nam Luther zelf het in een liedboek op en een paar jaar later verscheen het al in Nederlandse vertaling. In Bachs tijd was het een van de bekendere kerkliederen.
Bachs orgelversie is, zoals organist Bart Jacobs opmerkt, wellicht bewust een wat ongemakkelijk harmonisch en canonisch geheel, met een grillig van hoog naar laag rondzoekende linkerhand. Ook Bach dacht misschien: het valt niet altijd mee om standvastig te blijven geloven als je meer dan tien jaar lang in de cel zit voor je geloofsovertuiging.
Orgelbüchlein, BWV 599-644
Bach begon al in zijn tijd als hoforganist in Weimar (1708-1714) een eerste collectie aan te leggen van koraalbewerkingen en koraalvoorspelen (composities op basis van lutherse kerkliederen). Deze waren bedoeld voor in de kerkdienst, de voorspelen als inleiding voor de gemeentezang. Blijkens de inhoudsopgave in Bachs manuscript had het een bundel met 164 composities moeten worden, maar het werden er uiteindelijk niet meer dan 46 (BWV 599-644). Die ordening, gecombineerd met de geringe lengte van de stukken, wijst erop dat Bach van plan is geweest een complete cyclus van koraalbewerkingen samen te stellen. Later, in zijn tijd in Köthen, voorzag hij de bundel van een titelpagina. Daarop staat: Orgel-Büchlein, Worinne einem anfahenden Organisten Anleitung gegeben wird, auff allerhand Arth einen Choral durchzuführen… (Orgelboekje, waarin een beginnend organist geleerd wordt een koraal op allerlei manieren te bewerken…). De verzameling bestemde hij dus toen pas als leerboek, wellicht om in 1722 te presenteren bij zijn sollicitatie voor de post van Thomascantor in Leipzig, waar hem een belangrijke onderwijstaak te wachten stond. De leerlingen zullen er een kluif aan gehad hebben, want in een notendop bevatten de voorspelen het complete gamma aan barokke klaviertechnieken.
Orgel
Deze opname is gemaakt op het beroemde Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. Het is een zeer bijzonder instrument uit 1738. Zowel Georg Friedrich Händel als Wolfgang Amadeus Mozart reisden naar Haarlem af om dit orgel te bespelen! Händel was erg gecharmeerd van het bijzondere Vox Humana-register. Het orgel telt ruim 5000 pijpen, verdeeld over 64 registers, en heeft drie manualen en pedaal.
- BWV
- 624
- Titel
- Hilf Gott, dass mir's gelinge
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Orgelbüchlein
- Jaartal
- ca. 1708-1717
- Stad
- Weimar
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 20 oktober 2017
-
- Opnamedatum
- 22 september 2016
-
- Locatie
- Sint-Bavokerk, Haarlem
-
- Organist
- Bart Jacobs
-
- Orgel
- Christian Müller, 1738
-
- Regie
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage -en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Bas Wielenga, Jeroen Simons
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!