Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist
BWV 667 uitgevoerd door Reitze Smits
Jacobikerk, Uithuizen
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Tweeluik voor de Heilige Geest
Bach breidt eigen werk briljant uit
‘Kom, God de Schepper, Heilige Geest, bezoek het hart van uw mensen,’ luidt de Luther-vertaling van de negende-eeuwse hymne Veni creator spiritus. Een ware klassieker voor Pinksteren, die op verschillende plekken opduikt in Bachs oeuvre, onder andere in het Orgelbüchlein (1713-16), dat beginnende kerkmusici inspiratie bood voor het hele kerkelijk jaar. Toen Bach jaren later een nieuwe set koraalvoorspelen voorbereidde, de zogenoemde Leipziger Choräle, greep hij terug naar die vroege versie van Komm, Gott (BWV 631). Sterker nog: déze koraalbewerking herneemt het eerdere werk integraal, om vervolgens een nieuwe richting te kiezen, bijna als een variatie.
Het principe is eenvoudig genoeg: de bovenstem speelt het koraal (vrijwel letterlijk de oude gregoriaanse melodie), twee middenstemmen vullen vol loopjes en figuren met sprongetjes, en aan de basis klinkt een onafhankelijke bas. Die laatste stem komt in het eerste deel steeds op de derde tel, een curieus effect waarin je de Geest zou kunnen horen als derde van de Drie-eenheid. Vanaf de slotnoot van het originele koraalvoorspel begint Bach echter te breien, de textuur verdicht. Eén bovenstem wordt twee, de sfeer wordt vlammend. Na een orgelpunt keert het koraal terug, nu in de bas, terwijl de andere stemmen jubelend nieuwe harmonieën opzoeken. De zeer oplettende luisteraar hoort net voor het slot zelfs nog vlug het B-A-C-H-motief in de alt (de noten bes-a-c-b in Duitse ‘spelling’), een logisch gevolg van het mineur-majeurgevoel dat rond het tweede koraaloptreden hangt.
BWV 667 werd zelf ook een klassieker. Zo bewerkte Busoni het stukje voor klavier, terwijl Schönberg een compleet orkest inclusief slagwerk inzette, dat de ‘hinkende’ bas van het begin bijzonder duidelijk laat horen.
18 Choräle/Leipziger Choräle, BWV 651-668
In de laatste tien jaar van zijn leven verzamelde en vervolmaakte Bach een reeks koraalbewerkingen, vermoedelijk met het plan ze, net als het derde deel van de Clavier-Übung in 1739, in druk te laten verschijnen. Het gaat om een selectie van zijn composities uit veel vroegere jaren, toen hij in Weimar, Arnstadt en Mühlhausen als organist werkzaam was. De verzameling werd bekend onder de noemer 18 Choräle of Leipziger Choräle. Overigens is 18 koralen een misleidende titel. De set bevatte oorspronkelijk 17 stukken. Het achttiende, Vor deinen Thron tret ich (BWV 668), is later aan Bachs manuscript toegevoegd.
- BWV
- 667
- Titel
- Komm, Gott Schöpfer, heiliger Geist
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- 18 Choräle (orgel)
- Jaartal
- 1708-1717/1739-1742
- Stad
- Weimar/Leipzig
- Bestemming
- Pinksteren
- Bijzonderheden
- Maakt deel uit van een handschrift met 17 koraalbewerkingen, BWV 651-667, die Bach in de jaren ’40 van de 18de eeuw verzamelde en waarvan de oerversies soms nog stammen uit zijn periode in Weimar.
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 28 mei 2020
-
- Opnamedatum
- 18 juli 2019
-
- Locatie
- Jacobikerk, Uithuizen
-
- Organist
- Reitze Smits
-
- Orgel
- Arp Schnitger, ca. 1700
-
- Regie en beeldmontage
- Robin van Erven Dorens
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Onno van der Wal
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Interview
- Robin van Erven Dorens, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!