Fughetta: Daß Jesulein soll doch mein Trost
BWV 702 uitgevoerd door Bart Jacobs
Sint-Bavokerk, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
De hand van de meester?
Kleine fuga, kleine Jezus, grote vragen
De term ‘fughetta’ charmeert, maar blijft wat vaag. Bedoelen we een korte fuga, een simpele fuga, misschien wel een quasi-fuga? Bij Bach kan het immers allemaal! In deze fughetta klinkt een ultracompacte verwerking van de eerste twee koraalverzen van het lied Daß Jesulein soll doch mein Trost: de eerste, dalende regel is het subject of hoofdthema, de tweede regel wordt het tegenthema als antwoord. Bach (?) voegt aan de vrij levendige ritmiek van het statige Nieuwjaarskoraal gaandeweg vlugge loopjes toe als omspeling. Richting het einde wordt het werkje als het ware breder, zozeer dat de laatste regel alleen op een orgel met pedaal kan worden gespeeld; op manualen missen domweg de laagste noten.
Maar dan… intrige! Want de zogenaamde Kirnbergerverzameling en dan vooral dit stuk stonden lang in een kwaad daglicht. Albert Schweitzer vond de zetting maar ‘unbeholfen und geistlos’, en áls het al een Bachwerk was, dan toch hoogstens uit zijn jeugd. Dat gold tot Pieter Dirksen in 2000 deze fughetta niet alleen bevestigde als een echte Bach, maar bovendien dateerde in diens laatste periode én ook nog eens identificeerde als onderdeel van een belangrijke cyclus voor het kerstseizoen. In die lezing besluit BWV 702 op grandioze wijze een reeks van acht fughetta’s, vandaar de extra ‘brede’ slotfrase. (Voor de cijferaars: de volgorde volgens Dirksen is 704, 703, 698, 699, 701, 696, 697, alle zonder pedaal, en dan 702).
Waarom de eerdere, nogal ruwe afwijzing van dit stuk? Lag het aan de negentiende- en vroeg-twintigste-eeuwse uitgevers en hun soms al te ingrijpende ‘correcties’? Hadden de specialisten nog geen toegang tot alle bronnen? Zonder een handschrift van Johann Sebastian zelf blijft het een kwestie van interpretatie. Organist Bart Jacobs twijfelt er niet aan, volgens hem is dit stuk gewoon van Bach.
Kirnbergerschen Sammlung, BWV 690-713
Bach heeft veel van zijn composities gekoesterd. Hij zorgde dat ze werden gebundeld of gerecycled en als het even kon werden uitgegeven. Maar er zijn ook stukken die achter het net visten. Zoals de vierentwintig vroege orgelcomposities die bekend geworden zijn als de Kirnbergerschen Sammlung. We danken de overlevering van deze werken aan Bachs student Johann Kirnberger, die na de dood van zijn leermeester onder meer vierentwintig orgelcomposities verzamelde. Wat het meest opvalt aan deze collectie is het gebrek aan samenhang. De enige overeenkomst is dat alle werken zeer waarschijnlijk stammen uit de periode vóór 1710.
Orgel
Deze opname is gemaakt op het beroemde Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. Het is een zeer bijzonder instrument uit 1738. Zowel Georg Friedrich Händel als Wolfgang Amadeus Mozart reisden naar Haarlem af om dit orgel te bespelen! Händel was erg gecharmeerd van het bijzondere Vox Humana-register. Het orgel telt ruim 5000 pijpen, verdeeld over 64 registers, en heeft drie manualen en pedaal.
- BWV
- 702
- Titel
- Fughetta: Daß Jesulein soll doch mein Trost
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Kirnbergerschen Sammlung (orgel)
- Jaartal
- voor 1710, of na Clavier-Übung III (1739) afhankelijk van de interpretatie
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 28 december 2018
-
- Opnamedatum
- 22 september 2016
-
- Locatie
- Sint-Bavokerk, Haarlem
-
- Organist
- Bart Jacobs
-
- Orgel
- Christian Müller, 1738
-
- Regie
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Bas Wielenga, Jeroen Simons
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!