Was Gott tut, das ist wohlgetan
BWV 99 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Grote Kerk, Naarden
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Worstelen met ellende
Het contrast tussen vertrouwen en twijfel inspireerde Bach tot muzikale contrasten
Deze cantate stamt uit Bachs tweede jaar in Leipzig. Hij werkte toen aan een volledige serie zogenaamde koraalcantates, waarbij hij zich elke week liet inspireren door een bekend kerklied. De tekst van het eerste en laatste couplet gebruikte hij meestal letterlijk, de tussenliggende verzen werden bewerkt zodat ze aansloten bij de lezing van de dag – in dit geval de Bergrede.
In eerste instantie lijkt het feestelijke begin op een concert met verschillende solo-instrumenten. Pas als de sopranen inzetten met een melodie in lange noten, blijkt dat het om kerkmuziek gaat. De sfeer is opgetogen, en als een soort motto torent de sopraanmelodie uit boven de introductie: ‘Was Gott tut, das ist wohlgetan’ (wat God doet, is een weldaad).
Hoewel ook in het slotkoraal de opgewektheid overheerst, slaan in de tussenliggende delen de aarzeling en angst toe. Er is dus alle gelegenheid om het contrast tussen vertrouwen en twijfel muzikaal kleurrijk in te vullen. In het eerste recitatief voor bas wordt het godsvertrouwen nog bevestigd. Maar in de tenoraria wordt behoorlijk wat nadruk gelegd op de vele bitterheden die de sterveling vanwege de ondoorgrondelijke wegen van God moet doormaken – zowel in de tekst als ook in de hondsmoeilijke fluitpartij. In het tweede recitatief verkondigt de alt niettemin het leed vastberaden te zullen doorstaan. Waarna alt en sopraan in hun duet toch nog eens stilstaan bij het ellendige lot dat degene wacht die zijn kruis niet geduldig weet te dragen. Het pleit wordt ten slotte beslecht door een onverkort positief slotkoraal, dat de balans uiteindelijk toch naar de optimistische kant doet doorslaan.
Als Bach dit koraal een kleine tien jaar later voor cantate BWV 100 opnieuw gebruikt, zijn de referenties aan het leed aan deze en gene zijde helemaal verdwenen. Hier gebruikt hij de koraaltekst letterlijk, zonder omdichtingen of toevoegingen. Het is iets wat veel van zijn latere werk kenmerkt: de worsteling met het lijden heeft plaatsgemaakt voor een rotsvast vertrouwen in de troostende Vader.
- BWV
- 99
- Titel
- Was Gott tut, das ist wohlgetan
- Instrument
- traverso
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1724
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- Samuel Rodigast/onbekende bewerker
- Bestemming
- vijftiende zondag na Trinitatis
- Eerste uitvoering
- 17 september 1724
- Bijzonderheden
- Er zijn twee andere cantates met deze titel, BWV 98 en BWV 100.
Met steun van
Eunice en Vincent Panetta
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Was Gott tut, das ist wohlgetan,
es bleibt gerecht sein Wille;
wie er fängt meine Sachen an,
will ich ihm halten stille.
Er ist mein Gott,
der in der Not
mich wohl weiss zu erhalten;
drum lass ich ihn nur walten.
2. Rezitativ (Bass)
Sein Wort der Wahrheit stehet fest
und wird mich nicht betrügen,
weil es die Gläubigen
nicht fallen noch verderben lässt.
Ja, weil es mich den Weg zum Leben führet,
so fasst mein Herze sich und lässet sich begnügen
an Gottes Vatertreu und Huld
und hat Geduld,
wenn mich ein Unfall rühret.
Gott kann mit seinen Allmachtshänden
mein Unglück wenden.
3. Arie (Tenor)
Erschüttre dich nur nicht, verzagte Seele,
wenn dir der Kreuzeskelch so bitter schmeckt!
Gott ist dein weiser Arzt
und Wundermann,
so dir kein tödlich Gift einschenken kann,
obgleich die Süßigkeit verborgen steckt.
4. Rezitativ (Alt)
Nun, der von Ewigkeit geschloss’ne Bund
bleibt meines Glaubens Grund.
Er spricht mit Zuversicht
im Tod und Leben:
Gott ist mein Licht,
ihm will ich mich ergeben.
Und haben alle Tage
gleich ihre eigne Plage,
doch auf das überstandne Leid,
wenn man genug geweinet,
kommt endlich die Errettungszeit,
da Gottes treuer Sinn erscheinet.
5. Duett (Sopran, Alt)
Wenn des Kreuzes Bitterkeiten
mit des Fleisches Schwachheit streiten,
ist es dennoch wohlgetan.
Wer das Kreuz durch falschen Wahn
sich vor unerträglich schätzet,
wird auch künftig nicht ergötzet.
6. Choral
Was Gott tut, das ist wohlgetan,
dabei will ich verbleiben.
Es mag mich auf die rauhe Bahn
Not, Tod und Elend treiben,
so wird Gott mich
ganz väterlich
in seinen Armen halten;
drum lass ich ihn nur walten.
Vertaling
1. Koor
Wat God doet dat is welgedaan,
zijn wil blijft rechtvaardig;
wat hij voor mij beschikt
zal ik stil aanvaarden.
Hij is mijn God,
die mij in de nood
weet te bewaren;
daarom laat ik hem maar regeren.
2. Recitatief (bas)
Zijn woord van waarheid staat vast
en zal mij niet bedriegen,
omdat het de gelovigen
niet laat vallen of ondergaan.
Ja, omdat het mij leidt over de weg naar het leven,
is mijn hart rustig en tevreden
met Gods vadertrouw en genade
en heeft het geduld
als mij een ramp overkomt.
God kan met zijn almachtige handen
mijn ongeluk afwenden.
3. Aria (tenor)
Wees niet geschokt, moedeloze ziel,
als de kruisbeker zo bitter smaakt.
God is je wijze arts
en wonderdoener,
die je geen dodelijk gif kan inschenken,
hoewel de zoetheid verborgen is.
4. Recitatief (alt)
Welnu, het van oudsher gesloten verbond
blijft de basis van mijn geloof.
Het spreekt vol vertrouwen
in dood en in leven:
God is mijn licht,
aan hem wil ik mij overgeven.
En al kennen alle dagen
hun eigen plagen,
toch volgt op het doorstane leed,
als je genoeg gehuild hebt,
ten slotte de tijd van de redding,
wanneer Gods trouw verschijnt.
5. Duet (sopraan, alt)
Als de bitterheden van het kruis
met de zwakheid van het vlees vechten,
is het desondanks goed.
Wie het kruis vanuit een waangedachte
als ondraaglijk beschouwt,
kan ook daarna niet genieten.
6. Koraal
Wat God doet dat is welgedaan,
dat wil ik vasthouden;
al word ik op de ruwe weg
voortgejaagd door nood, dood en ellende,
God zal mij
heel vaderlijk
in zijn armen houden,
daarom laat ik hem maar regeren.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 4 september 2015
-
- Opnamedatum
- 7 februari 2015
-
- Locatie
- Grote Kerk, Naarden
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Sopraan
- Gerlinde Sämann
-
- Alt
- Damien Guillon
-
- Tenor
- Charles Daniels
-
- Bas
- Peter Kooij
-
- Ripiënisten sopraan
- Marjon Strijk, Hilde Van Ruymbeke
-
- Ripiënisten alt
- Elsbeth Gerritsen, Barnabás Hegyi
-
- Ripiënisten tenor
- Kevin Skelton, Endrik Üksvärav
-
- Ripiënisten bas
- Michiel Meijer, Drew Santini
-
- Viool 1
- Sayuri Yamagata, Pieter Affourtit, Hanneke Wierenga
-
- Viool 2
- Anneke van Haaften, Paulien Kostense, Lidewij van der Voort
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Maggie Urquhart
-
- Traverso
- Marten Root
-
- Hobo
- Martin Stadler
-
- Fagot
- Yukiko Murakami
-
- Hoorn
- Erwin Wieringa
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Regisseur
- Lucas van Woerkum
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Micha de Kanter
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jorrit Garretsen, Ruben van den Broeke, Diderik Evers, Maarten van Rossem
-
- Gaffer
- Zen Bloot, Harm Bredero, Marcel Brugman
-
- Partituurlezer
- Stijn Berkouwer
-
- Datahandling
- Wesley Westerhuis
-
- Interviews
- Onno van Ameijde
-
- Productie concert
- Marco Meijdam, Erik van Lith
-
- Productie opname
- JeanMarc van Sambeek, Jessie Verbrugh
-
- Met dank aan
- Angela Mast, Marlo Reeders
-
- Met steun van
- Eunice en Vincent Panetta, in liefdevolle herinnering aan Barbara Wolff
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!