Erschienen ist der herrliche Tag
BWV 629 uitgevoerd door Bart Jacobs
Sint-Bavokerk, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Nieuw leven
Het oude klinkt door in het nieuwe
Pasen is het feest van nieuw leven. Dus in deze bewerking van Erschienen ist der herrliche Tag, een bekend paaslied van Nikolaus Herman, maakt Bach het oude nieuw. De melodie van Erschienen ist der herrliche Tag is gebaseerd op het gregoriaanse gezang Ad monumentum venimus gementes (klagend komen wij naar de tombe). Dit stamt uit de zogenaamde visitatio sepulchri van de paasliturgie, het geënsceneerde en gezongen paasspel waarin de drie Maria’s het lege graf vinden. Bach hoeft vervolgens maar een paar kleine harmonische trucjes uit te halen om het koraal als canon te gebruiken. Van gregoriaans gezang naar koraal naar canonische orgelbewerking: steeds weer wordt oud materiaal hergebruikt om het tot iets nieuws te maken.
Met orgels gebeurde vaak iets vergelijkbaars. Terwijl Bach in Weimar aan het Orgelbüchlein werkte, stond in de Sint-Bavokerk in Haarlem nog het oude orgel dat in de vijftiende eeuw was gebouwd en in de jaren 1630 volledig vernieuwd was. Toen Christian Müller in 1735 de opdracht voor de bouw van het nieuwe orgel kreeg, zou hij in eerste instantie de registers en pijpen uit het oude orgel hergebruiken, “vermits dat deselve sodanig worden gerepareert, dat se soo guet als nieuw sijn”. Net als in Hermans koraal en Bachs bewerking, zou het oude zo nog hebben doorgeklonken in het nieuwe. Maar vernieuwing kan nog radicaler: later werd alsnog besloten dat men toch alleen nieuwe pijpen wilde. Müller mocht “de oude pijpen tot syn voordeel […] versmelten”.
Orgelbüchlein, BWV 599-644
Bach begon al in zijn tijd als hoforganist in Weimar (1708-1714) een eerste collectie aan te leggen van koraalbewerkingen en koraalvoorspelen (composities op basis van lutherse kerkliederen). Deze waren bedoeld voor in de kerkdienst, de voorspelen als inleiding voor de gemeentezang. Blijkens de inhoudsopgave in Bachs manuscript had het een bundel met 164 composities moeten worden, maar het werden er uiteindelijk niet meer dan 46 (BWV 599-644). Die ordening, gecombineerd met de geringe lengte van de stukken, wijst erop dat Bach van plan is geweest een complete cyclus van koraalbewerkingen samen te stellen. Later, in zijn tijd in Köthen, voorzag hij de bundel van een titelpagina. Daarop staat: Orgel-Büchlein, Worinne einem anfahenden Organisten Anleitung gegeben wird, auff allerhand Arth einen Choral durchzuführen… (Orgelboekje, waarin een beginnend organist geleerd wordt een koraal op allerlei manieren te bewerken…). De verzameling bestemde hij dus toen pas als leerboek, wellicht om in 1722 te presenteren bij zijn sollicitatie voor de post van Thomascantor in Leipzig, waar hem een belangrijke onderwijstaak te wachten stond. De leerlingen zullen er een kluif aan gehad hebben, want in een notendop bevatten de voorspelen het complete gamma aan barokke klaviertechnieken.
Orgel
Deze opname is gemaakt op het beroemde Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. Het is een zeer bijzonder instrument uit 1738. Zowel Georg Friedrich Händel als Wolfgang Amadeus Mozart reisden naar Haarlem af om dit orgel te bespelen! Händel was erg gecharmeerd van het bijzondere Vox Humana-register. Het orgel telt ruim 5000 pijpen, verdeeld over 64 registers, en heeft drie manualen en pedaal.
- BWV
- 629
- Titel
- Erschienen ist der herrliche Tag
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Orgelbüchlein
- Jaartal
- ca. 1708-1717
- Stad
- Weimar
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 6 april 2018
-
- Opnamedatum
- 22 september 2016
-
- Locatie
- Sint-Bavokerk, Haarlem
-
- Organist
- Bart Jacobs
-
- Orgel
- Christian Müller, 1738
-
- Regie
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Bas Wielenga, Jeroen Simons
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!