Wir glauben all an einen Gott, Vater

BWV 740 uitgevoerd door Theo Jellema
Stiftskirche St. Georg, Goslar-Grauhof

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Achtergrondvideo's

Credits

Op het stroperige af

In deze koraalbewerking lijkt de tekst leidend voor de sfeer

Er zijn nogal wat werken van Bach waarvan geen door hemzelf geschreven partituur is overgeleverd. In dat geval wordt circumstantial evidence gebruikt om vast te stellen of hij echt de componist was. Bij dit stuk komt de wetenschap er niet uit.

De feiten: er bestaan vier verwante versies van dit orgelwerk, maar allemaal alleen in kopieën uit de negentiende eeuw. In elk geval drie ervan worden aan Bachs leerling Johann Ludwig Krebs toegeschreven. De vierde versie, een vijfstemmige met twee pedaalpartijen en de melodie in de bovenstem, is als BWV 740 door de Bachgesellschaft als werk van Bach aangemerkt. De andere drie zouden daarvan dan in Krebs’ leerjaren tussen 1726 en 1735 zijn afgeleid.

Interessant is dat in het in de jaren 1713-1716 ontstane Orgelbüchlein een Wir glauben all an einen Gott staat aangekondigd. De muziek ontbreekt helaas. Onduidelijk is of Bach hier een mogelijke bewerking van het koraal van Clausnitzer wilde invoegen, getiteld ‘Wir glauben all an einen Gott, Vater’, of een van Luthers ‘Wir glauben all an einen Gott’, zonder ‘Vater’ dus. Luthers tekst is langer dan die van Clausnitzer en ook de melodie is anders. Bach gebruikte Luthers koraal in het derde deel van zijn Clavier-Übung uit 1739 (BWV 680).

Als we díe orgelbewerking vergelijken met BWV 740, dan is er een wereld van verschil. Logisch omdat ook de teksten van deze twee Duitse geloofsbelijdenissen anders zijn. BWV 680 juicht en jubelt over de zorgzame en beschermende God uit Luthers tekst. De tekst van Clausnitzer geeft een aanmerkelijk zuiniger karakterisering. De bewonderde verdiensten van God zijn hier die van een machthebber die naar eigen believen wikt en beschikt.

De muziek van BWV 740 sluit daar naadloos bij aan: plechtig, op het stroperige af, voltrekt de hele bewerking zich in één sfeer, tredmolenbraaf voortstappend in vierkwartsmaat. In de vakliteratuur worden kritische kanttekeningen geplaatst bij inconsistenties in de pedaalpartijen en zwakke harmonieën. Kan dit werk dan wel van Bach zijn? Áls het zo is, dan heeft hij duidelijk weinig inspiratie gevonden in het verklanken van deze God-op-afstand.

BWV: 740
Titel: Wir glauben all an einen Gott, Vater
Instrument: orgel
Genre: orgelwerken
Jaartal: ca. 1708-1717
Stad: Weimar?
Bijzonderheden: De bewerking behoort tot de groep van enkele tientallen verspreide orgelkoralen van Bach die niet kunnen worden herleid tot een ontstaansdatum of bestemming. Deze koraalbewerking is ook overgeleverd als compositie van Johann Ludwig Krebs.

Achtergrondvideo's

Organist Theo Jellema

“Het dubbelpedaal dat Bach hier vraagt is een uitdaging voor de speler; met twee voeten één stem spelen is vaak al moeilijk genoeg.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

Publicatiedatum

26 februari 2016
Opnamedatum

26 augustus 2015
Locatie

Stiftskirche St. Georg, Goslar-Grauhof
Organist

Theo van Jellema
Orgel

Christoph Treutmann, 1731
Cameraregie en montage

Onno van Ameijde
Camera

Maarten van Rossem, Onno van Ameijde
Muziekproductie, montage en mix

Holger Schlegel
Interview

Onno van Ameijde
Productie

Jessie Verbrugh

Ontdek