Herr Jesu Christ, du höchstes Gut
BWV 1114 uitgevoerd door Bart Jacobs
Sint-Bavokerk, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Van pijn, pijlen en genade
Hulpeloze melancholie slaat ternauwernood om in hoop
Traag strompelt de zondaar richting Jezus, de ‘Brunnquell aller Gnaden’, met pijn in zijn geest en ‘doelloze pijlen’ in zijn ziel. Voor dit smeekgebed koos Bach de toonsoort f klein; melancholisch, depressief, zwart. Het majeur slotakkoord klinkt bijna alsof zijn bedenker ook nauwelijks op verlossing durfde te hopen. Een koraalbewerking voor donkere dagen.
De Neumeister Sammlung, waarin dit werk is opgenomen, toont Bach in zijn allerjongste jaren. Hij experimenteerde met vormen en technieken, sommige bleef hij ontwikkelen, andere liet hij voor wat ze waren. Zo kent Herr Jesu Christ, du höchstes Gut twee sferen, wat je verder bij de o zo consistente Bach nauwelijks nog vindt. De omspeelde melodie komt maar moeizaam op gang, als een aria zweeft ze op haar eigen klavier boven de onderstemmen. Tenor en bas begeleiden met ‘voorimitatie’, een oude techniek waarbij koraalmateriaal een eigen leven gaat leiden. Na vier regels voegt de melodie zich echter bij het tutti, nu onversierd, en nemen loopjes van zestiende noten de beweging over. De spanning loopt zo op naar de laatste regel van het koraal, opnieuw in de dissonante sfeer van het begin, en het verrassende slot.
Juist door deze spanning is dit een van Bart Jacobs favoriete stukken in de Neumeister Sammlung. Hoewel experimenteel toont het toch ook al meer de serieuze dan de jonge, onstuimige Bach.
Neumeister Sammlung, BWV 1090-1120
Eind 1984 stond de Bach-wereld even op zijn kop. Dat jaar werden maar liefst 31 tot dan toe onbekende orgelstukken van Bach gevonden in de bibliotheek van Yale University. Ze staan in een manuscript van organist Johann Gottfried Neumeister (1756-1840) dat via Christian Heinrich Rinck en Lowell Mason in de Verenigde Staten terechtkwam. Vandaar ook de naam Neumeister Sammlung.
Neumeister schreef het grootste deel van zijn verzameling in 1790 over uit een veel ouder, verloren gegaan, manuscript. Hij selecteerde populaire en gevarieerde orgelkoralen die hij zelf kon spelen in een gewone kerkdienst. De hoofdmoot bestaat uit werken van twee neven van Bach, Johann Michael en Johann Christoph en van Bach zelf. Ook zijn er bewerkingen van onder meer Friedrich Wilhelm Zachow en Johann Pachelbel. Zo geeft Neumeister in zijn collectie een beeld van het repertoire dat Bach in zijn jonge jaren leerde kennen. Bachs eigen composities uit de Neumeister-collectie zijn erg oud, grotendeels van vóór 1708, waarschijnlijk zelfs van rond 1700, toen Bach dus een jaar of vijftien was. Later voegde Neumeister nog vijf veel jongere koralen toe van zijn eigen leraar, Georg Andreas Sorge.
Orgel
Deze opname is gemaakt op het beroemde Müller-orgel in de Grote of Sint-Bavokerk in Haarlem. Het is een zeer bijzonder instrument uit 1738. Zowel Georg Friedrich Händel als Wolfgang Amadeus Mozart reisden naar Haarlem af om dit orgel te bespelen! Händel was erg gecharmeerd van het bijzondere Vox Humana-register. Het orgel telt ruim 5000 pijpen, verdeeld over 64 registers, en heeft drie manualen en pedaal.
- BWV
- 1114
- Titel
- Herr Jesu Christ, du höchstes Gut
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Neumeister Sammlung (orgel)
- Jaartal
- rond 1700
- Stad
- Ohrdruf? Arnstadt?
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 8 september 2017
-
- Opnamedatum
- 22 september 2016
-
- Locatie
- Sint-Bavokerk, Haarlem
-
- Organist
- Bart Jacobs
-
- Orgel
- Christian Müller, 1738
-
- Regie
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage -en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Bas Wielenga, Jeroen Simons
-
- Licht
- Gregoor van de Kamp
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!