In dulci jubilo
BWV 608 uitgevoerd door Laurens de Man
Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Credits
Credits
Hemelse dans
De melodie van deze koraalprelude is goddelijk geïnspireerd
Deze zeer korte koraalprelude is vrij bekend. Niet gek, want het gezang waar Bach de prelude op baseerde is al honderden jaren populair. Het Duitse kerstliedje ‘In dulci jubilo’ stamt al uit de veertiende eeuw. Hoewel je het in de nu gebruikelijke bewerkingen niet meer hoort, was die melodie oorspronkelijk bedoeld om in canon te zingen. Bach grijpt die muzikale kans meteen aan, maar natuurlijk geheel op zijn manier. In de sopraanpartij hoor je de melodie, die vervolgens in de baspartij herhaald wordt. Maar Bach voegt ook tussenstemmen toe, die een complexe harmonie toevoegen aan de lyrische melodie. Bovendien doen de dansante achtsten in deze tussenstemmen denken aan de ontstaansmythe van het gezang:
De Duitse mysticus Hendrik Seuse vertelt hoe een engel in een visioen naar hem afdaalde. Die engel pakte Seuse's hand, en trok hem een hemelse dans in, te midden van een engelenkoor. Spontaan hief Seuse toen een lofzang op Jezus' geboorte aan, het gezang dat later in heel Noord-Europa bekend zou worden als ‘In Dulci Jubilo’. Bijzonder aan het lied is dat de tekst zowel in het Latijn als het Duits is geschreven, met regels die van de ene in de andere taal lopen. De taal van de kerk versmelt zo met het wereldlijke, precies zoals in het visioen van Seuse. In Bachs prelude hoor je dat niet, de tekst kwam pas in de samenzang die de gemeente er in Bachs tijd op liet volgen.
Mooi aan deze bewerking is het bijzonder hoge register, dat een delicate registratie suggereert. De baspartij ligt erg hoog, niet in het basregister maar in de tenor. Om de organist de partij toch met de pedalen te kunnen laten spelen gebruikt die een viervoetsregister, waarmee de partij een octaaf hoger klinkt.
Orgelbüchlein, BWV 599-644
Bach begon al in zijn tijd als hoforganist in Weimar (1708-1714) een eerste collectie aan te leggen van koraalbewerkingen en koraalvoorspelen (composities op basis van lutherse kerkliederen). Deze waren bedoeld voor in de kerkdienst, de voorspelen als inleiding voor de gemeentezang. Blijkens de inhoudsopgave in Bachs manuscript had het een bundel met 164 composities moeten worden, maar het werden er uiteindelijk niet meer dan 46 (BWV 599-644). Die ordening, gecombineerd met de geringe lengte van de stukken, wijst erop dat Bach van plan is geweest een complete cyclus van koraalbewerkingen samen te stellen. Later, in zijn tijd in Köthen, voorzag hij de bundel van een titelpagina. Daarop staat: Orgel-Büchlein, Worinne einem anfahenden Organisten Anleitung gegeben wird, auff allerhand Arth einen Choral durchzuführen… (Orgelboekje, waarin een beginnend organist geleerd wordt een koraal op allerlei manieren te bewerken…). De verzameling bestemde hij dus toen pas als leerboek, wellicht om in 1722 te presenteren bij zijn sollicitatie voor de post van Thomascantor in Leipzig, waar hem een belangrijke onderwijstaak te wachten stond. De leerlingen zullen er een kluif aan gehad hebben, want in een notendop bevatten de voorspelen het complete gamma aan barokke klaviertechnieken.
- BWV
- 608
- Titel
- In dulci jubilo
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Orgelbüchlein
- Jaartal
- ca. 1708-1717
- Stad
- Weimar
Met steun van
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 21 december 2023
-
- Opnamedatum
- 16 september 2020
-
- Locatie
- Freiberger Dom Sankt Marien, Freiberg, Duitsland
-
- Orgel
- Laurens de Man
-
- Instrument
- Gottfried Silbermann, 1711-1714
-
- Regie en beeldmontage
- Robin van Erven Dorens
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Robin van Erven Dorens, Onno van der Wal
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
-
- Met steun van
- MWH4impact
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!