Vater unser im Himmelreich

BWV 636 uitgevoerd door Matthias Havinga
Walburgiskerk, Zutphen

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Credits

Blijf bidden

In deze orgelbewerking van het Onze Vader krijgt de zwaarmoedige melodie een extra moeizame lading

Het Onze Vader is het belangrijkste gebed in het christendom. Geen wonder, want het is het enige gebed dat rechtstreeks van Jezus zelf kwam. Luther verwerkte het gebed tot een koraal op rijm, Vater unser im Himmelreich. Deze berijming voegt één belangrijke bede toe: maak, Heer, dat ons gebed niet alleen uit onze mond, maar ook uit ons hart komt.

Bach bewerkte de koraalmelodie van Luther talloze malen: zeker vier keer voor orgel, maar ook in verschillende cantates en in de Johannes-Passion. Dit koraalvoorspel komt uit het Orgelbüchlein, een verzameling koraalvoorspelen die stammen uit de jaren 1712-1717. Bach had toen al enige jaren ervaring als organist in Arnstadt en Weimar. In het Orgelbüchlein vinden we Bachs orgelstijl in zijn eerste grote bloei.

In deze zetting heeft Bach gekozen voor een relatief eenvoudige en constante begeleiding. De vier stemmen spelen feitelijk een koraal, maar steeds is er één stem die van dat principe afwijkt en een figuur in zestiende noten speelt. Deze figuur reist voortdurend door het muzikale bouwsel terwijl de andere drie stemmen akkoorden blijven spelen. Het geeft de toch al zwaarmoedige melodie een extra moeizame lading. De boodschap is duidelijk: gebed is nodig, de goddelijke zegen komt de mens niet aanwaaien.

Orgelbüchlein, BWV 599-644
Bach begon al in zijn tijd als hoforganist in Weimar (1708-1714) een eerste collectie aan te leggen van koraalbewerkingen en koraalvoorspelen (composities op basis van lutherse kerkliederen). Deze waren bedoeld voor in de kerkdienst, de voorspelen als inleiding voor de gemeentezang. Blijkens de inhoudsopgave in Bachs manuscript had het een bundel met 164 composities moeten worden, maar het werden er uiteindelijk niet meer dan 46 (BWV 599-644). Die ordening, gecombineerd met de geringe lengte van de stukken, wijst erop dat Bach van plan is geweest een complete cyclus van koraalbewerkingen samen te stellen. Later, in zijn tijd in Köthen, voorzag hij de bundel van een titelpagina. Daarop staat: Orgel-Büchlein, Worinne einem anfahenden Organisten Anleitung gegeben wird, auff allerhand Arth einen Choral durchzuführen… (Orgelboekje, waarin een beginnend organist geleerd wordt een koraal op allerlei manieren te bewerken…). De verzameling bestemde hij dus toen pas als leerboek, wellicht om in 1722 te presenteren bij zijn sollicitatie voor de post van Thomascantor in Leipzig, waar hem een belangrijke onderwijstaak te wachten stond. De leerlingen zullen er een kluif aan gehad hebben, want in een notendop bevatten de voorspelen het complete gamma aan barokke klaviertechnieken.

BWV: 636
Titel: Vater unser im Himmelreich
Instrument: orgel
Genre: orgelwerken
Serie: Orgelbüchlein
Jaartal: ca. 1711-1713

Achtergrondvideo's

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

Publicatiedatum

20 maart 2025
Opnamedatum

30 mei 2024
Locatie

Walburgiskerk, Zutphen
Orgel

Matthias Havinga
Instrument

Henrick Bader, 1639/1643
Regie en beeldmontage

Gijs Besseling
Muziekopname

Guido Tichelman, Pim van der Lee
Audiomontage en -mix

Guido Tichelman
Camera

Danny Noordanus, Manon Hoskens, Remco van Leest
Grip

Wouter Visser
Assistent audioregie

Marloes Biermans
Productie

Lisanne Marlou de Kok

Ontdek