Schmücke dich, o liebe Seele
BWV 654 uitgevoerd door Ton Koopman
in de Stadtkirche St Wenzel, Naumburg
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Vernieuwde hoop
Een koraal van oneindige mogelijkheden
Het orgel dat Zacharias Hildebrandt in Naumburg bouwde is het enige grote orgel waarop Bach direct invloed had. Bachs aanbeveling droeg eraan bij dat Hildebrandt de opdracht kreeg en de componist keurde het voltooide orgel later zelf. Nergens anders vinden we zijn ideeën over hoe een orgel moet klinken nog zo direct terug. De specifieke klankmogelijkheden die een bepaald orgel biedt zijn slechts de eerste stap voor een organist; hoe de musicus deze mogelijkheden inzet is steeds een individuele afweging. Het kiezen van een combinatie klankkleuren heet registratie, en bepaalt sterk hoe een stuk klinkt.
Schmücke dich, o liebe Seele (“maak jezelf mooi, o beste ziel”) is een van die orgelwerken van Bach die al bijna twee eeuwen geliefd zijn. De rijk versierde koraalmelodie doet precies wat de tekst vraagt: zichzelf mooi maken. Bach schreef het stuk in Weimar. Toen hij het later in Leipzig opnieuw onder handen nam was de belangrijkste verandering dat hij nog meer versieringen aan de koraalmelodie toevoegde.
Na Bachs dood leerde Felix Mendelssohn dit werk rond 1830 kennen en een jaar later vond hij op het orgel van de Petruskerk in München de perfecte registratie voor het stuk. Voor de begeleidende stemmen koos hij een 8-voets fluit en “een heel zachte 4-voet” en “voor het koraal is er een klavier met louter tongwerk, en daar neem ik een zachte hobo, clairon 4-voet, heel zacht, en een viola”. Hij vertelde Robert Schumann later dat “als het leven je geloof en hoop heeft ontnomen, dan zal dit ene koraal dat alles weer hernieuwen”.
In 1922 ging Arnold Schönberg nog een stapje verder in het kiezen van klanken voor BWV 654: hij bewerkte het stuk voor orkest. Aan de noten veranderde hij vrijwel niets. Hij gaf alleen instrumentele kleuren aan Bachs noten, zoals organisten steeds moeten doen. In Naumburg kan Ton Koopman zijn keuzes maken uit de mogelijkheden die Bach (via Hildebrandt) zelf bood.
18 Choräle/Leipziger Choräle, BWV 651-668
In de laatste tien jaar van zijn leven verzamelde en vervolmaakte Bach een reeks koraalbewerkingen, vermoedelijk met het plan ze, net als het derde deel van de Clavier-Übung in 1739, in druk te laten verschijnen. Het gaat om een selectie van zijn composities uit veel vroegere jaren, toen hij in Weimar, Arnstadt en Mühlhausen als organist werkzaam was. De verzameling werd bekend onder de noemer 18 Choräle of Leipziger Choräle. Overigens is 18 koralen een misleidende titel. De set bevatte oorspronkelijk 17 stukken. Het achttiende, Vor deinen Thron tret ich (BWV 668), is later aan Bachs manuscript toegevoegd.
- BWV
- 654
- Titel
- Schmücke dich, o liebe Seele
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- 18 Choräle (orgel)
- Jaartal
- 1708-1717/1739-1742
- Stad
- Weimar/Leipzig
- Bijzonderheden
- Van deze compositie bestaat een vroegere, soberdere versie uit de Weimartijd, BWV 654a.
Met steun van
Andrew S. Lim
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 27 april 2023
-
- Opnamedatum
- 15 september 2020
-
- Locatie
- Stadtkirche St. Wenzel, Naumburg, Duitsland
-
- Organist
- Ton Koopman
-
- Orgel
- Zacharias Hildebrandt, 1746
-
- Regie en beeldmontage
- Robin van Erven Dorens
-
- Camera
- Onno van der Wal
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Bastiaan Kuijt
-
- Interview
- Robin van Erven Dorens, Marloes Biermans
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verburgh
-
- Met steun van
- Andrew S. Lim, opgedragen aan Elena Y. and Terrence T. Lim
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!