Sonate nr. 5 in C groot
BWV 529 uitgevoerd door Ton Koopman
Stadtkirche St. Wenzel, Naumburg, Duitsland
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
So schön, so neu
Met Bachs aartsmoeilijke werk in de vingers kon een organist alles aan
Met zijn zoon Wilhelm Friedemann in gedachten – of voor een prestigieuze publicatie? –stelde Bach in de late jaren 1720 zes grandioze sonates voor orgel samen. Het orgel was het instrument waarop hij misschien wel het meest van al excelleerde. In deze Sonate in C groot hergebruikte hij een langzaam werkje uit zijn Weimartijd, nu omringd door nieuw geschreven snelle buitendelen, elk even indrukwekkend geconstrueerd. Bovendien integreert Bach handig verschillende stijlen die een toen moderne organist onder de knie zou moeten hebben.
Het dynamische Allegro met een ABA-structuur en twee thema’s vol snelle loopjes zou goed werken als een galant trio voor twee fluiten en bas. Het langzame deel, dat volgens verschillende vroege kopieën vaak tussen de zeer korte Prelude en fuga, BWV 545, werd geschoven, verlegt de nadruk van ritme naar harmonie. Een zuchtmotief en een soort impliciet crescendo op herhalende noten maken van het eerste thema intens basismateriaal voor het vervolg, terwijl het chromatische tegenthema vol kleine harmonische stapjes voor spanning zorgt. Inspiratie voor het thema van het laatste deel haalde Bach wellicht bij Corelli, wiens muziek een immense impact had. Meer nog dan in het eerste deel bepalen ‘fugatrucs’ hier de sfeer. Luister bijvoorbeeld hoe de ‘kop’ van het thema geregeld als signaal door het muzikale weefsel prikt.
Zes sonates, BWV 525-530
Rond 1727-1730 introduceerde Bach een nieuw orgelgenre: de triosonate. Als kamermuziek was dit type sonate allang een vaste waarde in de barok, met twee melodie-instrumenten en bas, of een solist en klavier, maar nog nooit klonken de drie stemmen op één instrument. Door handige registratie is ook op orgel een klankrijkdom te bereiken, maar dan begint het pas: de zes sonates gelden namelijk als uitzonderlijk moeilijk. Zo stelt Schweitzer dat “wie deze sonates grondig bestudeert, eigenlijk noch in de oude, noch in de moderne orgelliteratuur nog moeilijkheden zal tegenkomen. […] Hij heeft absolute precisie in zijn spel bereikt, de ultieme voorwaarde van de ware orgelkunst; in dit gecompliceerde triospel is zelfs de kleinste onregelmatigheid immers angstwekkend duidelijk te horen.”
Biograaf Forkel noteerde dat Bach de collectie schreef (of herwerkte uit ouder materiaal) voor de studie van Wilhelm Friedemann, die hij “zo opleidde tot de grote organist die hij later werd”. Misschien is die context ook de reden dat hij de Italiaanse concertstijl hier en daar galant kleurt, geïnspireerd door de opera’s in Dresden waar Friedemann blijkbaar een groot fan van was. De sonates bleven lang invloedrijk, onder meer voor de jonge Mendelssohn. Hun kamermuzikale oorsprong niet te na gesproken, is dit op en top klaviermuziek, met een uniek spel tussen beide handen. De bijna eindeloze variatie in vorm maakt de bundel tot een wereld op zich.
- BWV
- 529
- Titel
- Sonate nr. 5 in C groot
- Instrument
- orgel
- Genre
- orgelwerken
- Serie
- Zes sonates (orgel)
- Jaartal
- 1727-1732
- Stad
- Weimar/Leipzig
- Bijzonderheden
- Waarschijnlijk een bewerking van een verloren gegane triosonate.
Met steun van
Howard Fee
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 9 juni 2022
-
- Opnamedatum
- 14 september 2020
-
- Locatie
- Stadtkirche St. Wenzel, Naumburg
-
- Organist
- Ton Koopman
-
- Orgel
- Zacharias Hildebrandt, 1746
-
- Regie en beeldmontage
- Robin van Erven Dorens
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Robin van Erven Dorens, Onno van der Wal
-
- Licht
- Ernst-Jan Thieme
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Interview
- Robin van Erven Dorens, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
-
- Met steun van
- Howard Fee
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!