Das Wohltemperirte Clavier II nr. 1 in C groot
BWV 870 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Provinciehuis Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Een grandioze comeback
Twee oudere werken krijgen een monumentale makeover
Een genereuze riedel vol sprongen in de rechterhand, een zwaar orgelpunt in de bas: wat een thema, wat een krachtig, optimistisch statement in stralend C groot. En dat in dit imposante provinciehuis met prachtig uitzicht op Utrecht! Twintig jaar na zijn eerste bundel met muziek in alle denkbare toonsoorten voltooide Bach een tweede Wohltemperirte Clavier. Zijn eerste boek met Preludes en fuga’s namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Bach wilde zijn studenten in dit tweede Wohltemperirte Clavier nog meer contrapuntische tools te bieden, ook al begon die ingenieuze constructietechniek terrein te verliezen aan een meer galante stijl, die de eerbiedwaardige componist wanneer hij wilde overigens ook beheerste. Opnieuw combineerde Bach nieuwe muziek, zoals verschillende ‘moderne’ preludes in twee delen, met (bewerkingen van) ouder materiaal. En dat proces kunnen we goed volgen dankzij het grote aantal nauwkeurig te dateren bronnen.
Zo duikt deze prelude uit op z’n vroegst 1727 pas op in de laatste fase van de samenstelling van het tweede deel van het Wohltemperirte Clavier, rond 1742. Na de introductie van het thematisch materiaal vermeed Bach de al te voor de hand liggende cadens, met andere woorden: de muziek houdt je op het puntje van je stoel. Bach vond zijn origineel misschien toch te braaf of te simpel om als triomfpoort voor zijn nieuwe collectie te dienen. Verschillende toevoegingen brengen wat kick, en meer lengte. Zo ontstaat er een mooie balans door het orgelpunt van de opening tot slot te herhalen, en zorgt een herneming van de harmonische verrassende sectie voor spanning, nu vijf tonen lager. Om vervolgens de lange weg naar C groot terug te vinden, haalt Bach een krachttoer uit met passages vol halve toonsafstanden, die de klank van het klavecimbel doen glinsteren.
Op deze majestueuze prelude volgt een speels-dansante en opvallend hoog gezette fuga – Bach schreef om het slot meer baskracht te geven 16 extra maten. Heel modieus past hij in dit nieuwe coda ook een virtuoze moderniteit toe: de linkerhand ‘kantelt’ over de duim en kan zo in een soepele beweging grote sprongen maken. De versierde vijfde noot van het speelse thema heeft alle nadruk, waardoor de pauze in het midden er nog meer uitspringt.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 870
- Titel
- Prelude en fuga in C groot
- Bijnaam
- nr. 1 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- eerste versies rond 1727
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 6 september 2022
-
- Opnamedatum
- 22 april 2022
-
- Locatie
- Provinciehuis Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera, licht
- Danny Noordanus
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Josine Olgers
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!