Das Wohltemperirte Clavier II nr. 8 in Dis klein
BWV 877 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Anatomiegebouw, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Traag voortschrijdend inzicht
Bach zet zijn uitvoerders aan het zwoegen
Laten we eerlijk zijn: dis-klein is een gemene, onhandige toonsoort. Het is een toonsoort die van de luisteraar eist dat je nét niet alle noten van de toonladder een halve toon hoger denkt (zes kruisen!). En dan strooit Bach daarbovenop nog gul met extra voortekens en versieringen.
Gelukkig boeit het resultaat, zeker in de prelude. Het materiaal van de eerste maat – trapje omhoog, loopje omlaag – wordt het hele stuk door zeer creatief op allerlei manieren bewerkt en gecombineerd. Voor de gevorderde luisteraar legt zelfs de dalende ladder een belangrijke harmonische basis. Klavecinist Christine Schornsheim zet de weelde aan details extra in de verf door de herhaling steeds in een ander register te spelen. Zo vallen de snelle, bijna afgeraffelde figuurtjes net voor en na de herhaling en aan het slot op. Centraal in de twee helften klinken galante bas-figuurtjes (een beetje zoals bij Haydn en Mozart), wat deze pittige prelude tot een moderne update maakt van Bachs eigen tweestemmige Inventionen en Duetti.
De fuga die volgt, is lang, taai, en duidelijk een werk van de lange adem. Een beetje zoals het diergeneeskundig onderzoek dat in het Anatomiegebouw - waar deze uitvoering werd opgenomen – werd gedaan. Qua sfeer hangt er ook iets droefs in de lucht. Dit is voelbaar in de herhalende noten van het thema dat ‘antiek’ aandoet. Vrijwel halverwege komt de beweging heel even tot rust, maar verder overlappen de inzetten en zinseindes elkaar voortdurend. Echt een kluif voor de muzikant. Eigenlijk gaat Bach in dit werk minder voor slimme combinaties zoals in puur contrapunt, maar zoekt hij naar manieren om het themamateriaal steeds in een nieuw licht te presenteren, zoals een retorische oefening. Hoogtepunt wordt dan een vermoedelijk later aangebreide slotformule, waar het thema en zijn omkering elkaar voor het eerst ontmoeten.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 877
- Titel
- Prelude en fuga in Dis klein
- Bijnaam
- nr. 8 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1740/1741
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 1 december 2022
-
- Opnamedatum
- 20 april 2022
-
- Locatie
- Anatomiegebouw, Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera, licht
- Danny Noordanus
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Producent
- Josine Olgers, Marieke de Blaay
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!