Das Wohltemperirte Clavier II nr. 17 in As groot
BWV 886 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Provinciehuis Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Wijdse blikken
Gloednieuwe noten preluderen op een vroege fuga
Zoveel muziek als we nog hebben, en hoe rijk Bachs biografie blijft vergeleken met tijdgenoten: we weten maar al te goed dat we slechts een glimp van Bachs oeuvre kennen. Denk aan ‘known unknowns’ zoals de muziek van een Markus-Passion of de eerste Matthäus, maar ook aan talloze minder goed gedocumenteerde (versies van) werken. Of aan slim hergebruik zoals wellicht in het Wohltemperirte Clavier dat mogelijk als een representatieve studieverzameling gezien kan worden. Soms echter, zoals in deze zeventiende prelude en fuga uit het WTC II, kunnen we de herkomst vrij precies traceren.
In dit uitdagende tweeluik komen stukken samen uit heel verschillende periodes. Bach schreef zijn prelude rond 1741 speciaal voor het Clavier (het handschrift zit vol correcties). Het toont net als de prelude in Fis uit BWV 882 mooi Bachs late stijl, waarin de moderne ‘sonatevorm’ de loop bepaalt. Typisch daarvoor, heel grof gezegd, is dat het thema na introductie steeds steviger onder handen wordt genomen om tot slot bijna louterend terug te keren in een samenvatting. Klinkt abstract, maar je kunt die indeling goed voelen: telkens als de wiegende eerste maten terugkeren in een nieuwe toonsoort, wordt de daarop volgende variatie complexer. De harmonische spanning bereikt drie maten voor het slot een hoogtepunt op een akkoord (een zogenoemd Napels-akkoord) waarop de muziek zijn adem even lijkt in te houden.
De fuga begon zijn leven rond 1720 als de fughetta BWV 901, om bijna 25 jaar later een ware upgrade te krijgen. Het grotendeels driestemmige origineel vormt met enkele kleine aanpassingen de eerste helft van de nieuwe vierstemmige fuga. In het voor het Clavier bij-gecomponeerde vervolg toont Bach hoeveel vrijheid hij door de decennia heen had verworven. Tussen een waaier aan complexe manipulaties klinkt als duidelijk hoorbaar anker steeds de dalende chromatische lijn van het eerste tegenthema. Ook hier zet Bach net voor het slot een Napels-akkoord in, nu nog dramatischer dan in de prelude, voordat een vijfde stem zich voor enkele maten bij het weefsel voegt.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 886
- Titel
- Prelude en fuga in As groot
- Bijnaam
- nr. 17 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1741
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 18 april 2023
-
- Opnamedatum
- 22 april 2022
-
- Locatie
- Provinciehuis Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera, licht
- Danny Noordanus
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie
- Josine Olgers
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!