Concert in F groot
BWV 971 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Huis Bartolotti, Amsterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Credits
Credits
Nach Italiaenischen Gusto
Bach test het klavier met een Vivaldiaanse soloconcert
Bach was een Italiaan, en een Fransman, én een Duitser, muzikaal gesproken. In de achttiende eeuw hing hing een zweem van de goûts-réunis, een utopische mix van nationale stijlen in de lucht, terwijl op aarde de nieuwste muziek dankzij uitgaves kriskras heel Europa bereisde. Zo inspireerden Vivaldi’s gloednieuwe, innovatieve concerten Bach tot bewerkingen en eigen bijdrages aan het genre. Neem het Vioolconcert in d klein, BWV 1052r of zijn andere concerten mét orkest.
Een concert waarbij het hele bouwwerk op de schouders van één klavecinist steunt, zonder orkest, daarvan is het ‘Italiaanse’ concert, BWV 971, zeker het bekendste voorbeeld. Nieuw was het idee niet in de Duitstalige gebieden. Zo had Bach wellicht een voorbeeld in Christian Pezolds uitgebreide Recueil des XXV Concerts pour le Clavecin (1729). Ook de combinatie van een ‘Italiaans’ en een ‘Frans’ werk in één uitgave was courant – in Bachs Clavier-Übung II vormt de Ouvertüre nach Französischer Art BWV 831 naast het ‘Italiaanse’ concert het tweede luik. Die editie was trouwens geen sinecure: uitgever Weigel, onervaren in muziek, liet de werken zetten door graveurs die geen noten konden lezen, en pas bij een tweede druk kon de componist persoonlijk korte metten maken met alle fouten.
Bachs concert ‘in de Italiaanse smaak’ volgt het model van over de Alpen met drie delen, snel-langzaam-snel, imiteert de voortdurende afwisseling tussen tuttidelen en solo’s, en zet in het openingsdeel ritornelli in (een soort refrein om de vaart erin te houden). Het slotdeel krijgt een typische rondovorm. De hard-zachteffecten vereisen uiteraard mogelijkheden die alleen een klavecimbel met twee manualen kan bieden. Een slaafse kopie van de Italiaanse voorbeelden wordt het concert nooit, daarvoor schrijft Bach toch te graag degelijk, ‘on-modern’ contrapunt. En waar een Italiaan in een lyrisch middendeel de solist alle ruimte zou geven, beperkt Bach haar vrijheid juist tot in het kleinste detail. Grondige precisie… hij kon niet anders.
Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had.
Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.
- BWV
- 971
- Titel
- Concert in F groot
- Bijnaam
- ‘Italiaans’ concert
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Clavier-Übung I, II, IV
- Jaartal
- gedrukt in 1735
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 19 maart 2020
-
- Opnamedatum
- 15 februari 2019
-
- Locatie
- Huis Bartolotti, Amsterdam
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera, licht
- Nina Badoux
-
- Datahandling, camera- en lichtassistent
- Eline Eestermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
-
- Met dank aan
- Vereniging Hendrick de Keyser
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!