Vioolsonate nr. 2 in a klein
BWV 1003 uitgevoerd door Shunske Sato
Lichtfabriek, Haarlem
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Ogenschijnlijk vanzelfsprekend
Bach maakt het on-violistische violistisch
Bachs solowerken voor viool zijn, in tegenstelling tot sommige van zijn andere composities, altijd in gebruik gebleven. Ze dagen violisten uit om het beste uit zichzelf en hun instrument te halen en het onmogelijke mogelijk te maken – meerstemmig spelen in je eentje. Andere musici keken soms enigszins jaloers naar de set van zes vioolosolo’s. In het kader van “hoe meer repertoire van Bach, hoe beter”, zijn er bewerkingen gemaakt voor talloze andere instrumenten. Zo schreef bijvoorbeeld organist Jakob Adlung in 1758 al dat zich onder Bachs niet gedrukte muziek “grote werken” bevonden. Behalve grote klavierwerken noemt hij de “6 Sonaten und Partien ohne Bass”. In een voetnoot legt hij uit: “het zijn eigenlijk werken voor soloviool zonder bas, 3 sonates en 3 partita’s, maar die kunnen ook heel goed op een klavier gespeeld worden.” En dat gebeurde ook. Er zijn klavierbewerkingen van hele sonates of partita’s en van losse delen. Ook van deze Tweede sonate bestaat een bewerking voor klavier (BWV 964).
Maar hoe effectief en mooi dit soort versies ook zijn, wanneer een sonate als deze op viool wordt gespeeld door een violist als Shunske Sato verbleken de bewerkingen bij het origineel. Zelfs de Fuga en het Andante met hun moeilijk mooi te spelen meerstemmigheid klinken hier volstrekt natuurlijk. Het Andante waarin de violist zichzelf begeleidt met continu herhaalde noten onder de melodie is een wonder van ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid. Het felle Allegro met zijn echo-effecten lijkt soms haast ironisch bedoeld en is de viool op het lijf geschreven. Bach maakt het on-violistische violistisch maar omarmt ook wat de viool sowieso al goed kan.
Zes sonates en partita’s voor viool solo, BWV 1001-1006
Boven zijn manuscript met zes solowerken voor viool schreef Bach ‘Sei solo’. Wilde hij zeggen zes solo’s (in correct Italiaans Sei soli), of bedoelde hij daadwerkelijk ‘Sei solo’… je bent alleen? In een tijd zonder ‘autocorrect’ was spelling vooral een kwestie van gevoel, zeker in een andere taal. Het zou kunnen dat Bach expres níet ‘Sei soli’ boven zijn zes vioolsolo’s schreef, maar dat hij zijn solist wilde waarschuwen voor hij hem het podium op stuurde met slechts een strijkstok, vier snaren en enkele van zijn allermoeilijkste stukken.
Bachs solowerken passen in een schitterende traditie van Westhoff, Biber, Matteis, Schop en anderen, maar meer dan op virtuositeit mikt Bach op een interioriteit, een theoretisch spel met de onmogelijkheid van echte meerstemmigheid op één melodie-instrument. Bach begreep namelijk feilloos hoe ons brein uit klanken zelf muziek maakt. En hij was zich bewust van het gewicht van zijn werk: het schoonschrift-exemplaar van de sonates en partita’s uit 1720 noemde hij ‘Boek 1’, met wellicht de Cellosuites en de nu eenzame Fluitpartita als een zorgvuldig gepland vervolg in het verschiet. Polyfonie in je eentje, je kunt er met je hoofd nauwelijks bij.
We namen deze zes sonates op in een oude elektriciteitscentrale in Haarlem, die de stad van energie en licht voorzag. Vandaar de bijnaam ‘Lichtfabriek’. Geïnspireerd door deze bijzondere ruimte koos de regisseur ervoor licht een prominente rol te geven.
- BWV
- 1003
- Titel
- Vioolsonate nr. 2 in a klein
- Instrument
- viool
- Genre
- kamermuziek
- Serie
- Zes vioolsonates en -partita's
- Jaartal
- ca. 1720
- Stad
- Köthen, Weimar
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 7 november 2019
-
- Opnamedatum
- 22 juni 2019
-
- Locatie
- Lichtfabriek, Haarlem
-
- Violist
- Shunske Sato
-
- Viool
- Cornelius Kleynman, ca. 1684
-
- Regie en beeldmontage
- Onno van Ameijde
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt
-
- Audiomontage en -mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Jeroen Simons, Marijn Zurburg
-
- Licht
- Zen Bloot
-
- Grip
- Jasper Leeman
-
- Datahandling
- Eline Eestermans
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie
- Jessie Verbrugh
-
- Met dank aan
- Frans Wytema, voor het ter beschikking stellen van de Cornelius Kleynman viool aan Shunske Sato.
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!