Nun komm, der Heiden Heiland

BWV 659 uitgevoerd door Leo van Doeselaar
Waalse Kerk, Amsterdam

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Achtergrondvideo's

Credits

In stille afwachting

De eerste van drie adventskleinoden zet aan tot nadenken

De Leipziger Choräle omvatten twee ‘trilogieën’: een rond Allein Gott in der Höh’ sei Ehr (BWV 662-664), en een rond het adventslied Nun komm, der Heiden Heiland, waarvan BWV 659 het eerste luik vormt. (De individuele werken zijn allicht ouder, werden niet tegelijk geschreven en zijn niet de enige op deze melodie, maar Bachs eigen bundeling in z jn laatste jaren is veelzeggend.) Waar Allein Gott de Drieëenheid bezingt, draait het hier om Jezus, die in de catechismus drie rollen heeft: heiligmaker, gekruisigde en beschermer. Misschien bedoelde Bach hier de eerste rol? Of had hij vooral het eerste couplet van het lied in gedachten: ‘Nun komm, der Heiden Heiland / der Jungfrauen Kind erkannt / des sich wundert alle Welt / Gott solch Geburt ihm bestellt’?

Hoe het ook zij, deze koraalbewerking is vol van mystieke verwachting, wat nog extra uitkomt door de ‘stille’ registratie in deze uitvoering. Bach leende de vorm bij Buxtehude, maar in stijl zou BWV 659 niet misstaan als middendeel van een concerto in Italiaanse stijl. Alle elementen zijn aanwezig: een lopende bas, een duet van middenstemmen (soms in canon, soms verwijzend naar de koraalmelodie) en een uitkomende bovenstem. Daar, in de bewerking van de melodie, gaat Bach veel verder dan zijn voorgangers: elke frase bloeit uit het koraal op tot de prachtigste, uitgesponnen coloraturen. De verwondering van de wereld op het einde van de derde versregel wordt nog kracht bijgezet met een harmonische pauze en plotse vertraging in de bas – iedereen houdt de adem in –, een truc die Bach vaker toepaste als hij schreef over Jezus’ geboorte.

18 Choräle/Leipziger Choräle, BWV 651-668
In de laatste tien jaar van zijn leven verzamelde en vervolmaakte Bach een reeks koraalbewerkingen, vermoedelijk met het plan ze, net als het derde deel van de Clavier-Übung in 1739, in druk te laten verschijnen. Het gaat om een selectie van zijn composities uit veel vroegere jaren, toen hij in Weimar, Arnstadt en Mühlhausen als organist werkzaam was. De verzameling werd bekend onder de noemer 18 Choräle of Leipziger Choräle. Overigens is 18 koralen een misleidende titel. De set bevatte oorspronkelijk 17 stukken. Het achttiende, Vor deinen Thron tret ich (BWV 668), is later aan Bachs manuscript toegevoegd.

BWV: 659
Titel: Nun komm, der Heiden Heiland
Instrument: orgel
Genre: orgelwerken
Serie: 18 Choräle (orgel)
Jaartal: 1711-13/1739-42
Stad: Weimar/Leipzig
Bijzonderheden: BWV 659a is een vroegere versie, uitsluitend bekend uit kopieën, met een subtiel andere bovenstem.

Achtergrondvideo's

Organist Leo van Doeselaar

“Leo van Doeselaar legt uit hoe Bach werkelijk alles uit de kast haalt bij deze koraalbewerking.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

Publicatiedatum

2 januari 2015
Opnamedatum

23 juni 2014
Locatie

Waalse Kerk, Amsterdam
Organist

Leo van Doeselaar
Orgel

Christian Müller, 1734
Productie

Frank van der Weij
Cameraregie

Jan Van den Bossche
Directors of photography

Sal Kroonenberg, Ruben van den Broeke
Grip

Antoine Petiet
Muziekproductie, montage en mix

Holger Schlegel
Beeldmontage

Dylan Glyn Jones
Kleurcorrectie

Jef Grosfeld
Productie-assistentie

Marco Meijdam, Zoë de Wilde

Ontdek