Christ, unser Herr, zum Jordan kam

BWV 685 uitgevoerd door Leo van Doeselaar
Waalse Kerk, Amsterdam

Terug

Achter de muziek

Verhaal

Achtergrondvideo's

Credits

Verlossend water

Contrapuntische geheimen onder het oppervlak van een kabbelende doophymne

In het grote geheel van Clavier-Übung III, een grootse bewerking van de belangrijkste hymnes in het kerkelijk jaar, kan de doop natuurlijk niet ontbreken. Bach greep hiervoor als vanzelf naar het lied Christ, unser Herr, zum Jordan kam. Hierin haalde Luther behalve Jezus’ doop meteen ook zijn lijden aan in een vergelijking tussen het heilzame bloed en het heldere doopwater.

Deze korte fughetta, de tweede zetting van het lied in deze bundel, is echter eerder troebel. Het lijkt of we een koraalmelodie horen, maar dan wel een heel curieuze. Wat is hier aan de hand? In zijn fughetta’s voelde Bach zich nooit verplicht om het koraal integraal te citeren, en dat is hier niet anders. Hij gebruikt alleen de eerste frase en presenteert meteen twee varianten: het originele thema in lange noten, een afgeleid tegenthema in korte. Direct aansluitend draaien de rollen om, het hele bouwwerk gaat op z’n kop. Dat dwingt Bach om alle harmonische zeilen bij te zetten. En zo verder, want na een intermezzo zijn we terug bij de ‘rechte’ thema’s, onvermijdelijk gevolgd door hun omkering… en opnieuw. Bijna ongrijpbaar stromen zo spannende en ontspannende momenten voorbij, in groot contrast met het dichte perpetuum mobile van BWV 684, Bachs andere zetting van Christ, unser Herr, zum Jordam kam.

Clavier-Übung
Bach publiceerde in Leipzig tussen 1731 en 1741 vier delen Clavier-Übung, een titel die Johann Kuhnau, zijn voorganger als Thomascantor, al eerder had gebruikt voor soortgelijke bundels met werk voor orgel en klavecimbel. De composities zijn zeer verschillend van aard en hebben, anders dan de titel doet vermoeden, een hoge moeilijkheidsgraad. Alle op dat moment gangbare stijlen, genres en technieken voor klavecimbel en orgel laat Bach de revue passeren, maar dan in de superieure vorm waar alleen hij het patent op had.

Clavier-Übung I (1731) bevat de zes partita's, BWV 825-830, Clavier-Übung II (1735) het Concerto nach italienischem Gusto, BWV 971 en de Ouverture nach französischer Art, BWV 831, en Clavier-Übung IV (1741) de Goldbergvariaties, BWV 988. Clavier-Übung III (1739) is als enige en omvangrijkste deel bestemd voor orgel en bevat voornamelijk koraalbewerkingen, dat wil zeggen orgelpreludes gebaseerd op Lutherse kerkliederen. Van ieder koraal maakte Bach twee versies: een voor groot orgel en een voor een kleiner orgeltype. De meeste koralen verwijzen naar de zes pijlers van de catechismus. Het is onduidelijk of Bach ze ook tijdens de dienst speelde, of dat hij er misschien voor eigen gebruik zijn muzikale ideeën in uitwerkte, zonder zicht op een publieke uitvoering.

BWV: 685
Titel: Christ, unser Herr, zum Jordan kam
Instrument: orgel
Genre: orgelwerken
Serie: Clavier-Übung III
Jaartal: 1739
Stad: Leipzig

Achtergrondvideo's

Organist Leo van Doeselaar

“Leo van Doeselaar says that we must conclude that Bach was trying to illustrate the phrase I baptise you in the name of the Father, the Son and the Holy Ghost.”

Teksten

Origineel

Vertaling

Credits

Release date

19 June 2015
Recording date

24 June 2014
Location

Walloon Church, Amsterdam
Organist

Leo van Doeselaar
Organ

Christian Müller, 1734
Producer

Frank van der Weij
Film director

Jan Van den Bossche
Directors of photography

Sal Kroonenberg, Ruben van den Broeke
Grip

Antoine Petiet
Music production, editing and mix

Holger Schlegel
Film editor

Dylan Glyn Jones
Colorist

Jef Grosfeld
Production assistants

Marco Meijdam, Zoë de Wilde
Interview

Onno van Ameijde

Ontdek