Das Wohltemperirte Clavier I nr. 19 in A groot
BWV 864 uitgevoerd door Pierre Hantaï
in zijn huis in Chevreuse, Frankrijk
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Fuga en fuga in A
Een vaak zo strenge Bach toont met dit verrassende duo een andere kant van zichzelf
Prelude en fuga; zeker bij Bach kunnen ze nauwelijks zonder elkaar. Maar hier, diep in het eerste boek van het Wohltemperirte Clavier, duikt een afwijkend duo op. De prelude is hier eigenlijk ook een fuga, en wel een driestemmige. De ‘echte’ fuga volgt netjes de regels maar blijft desondanks een ware puzzel. De heldere fuga-als-prelude daarentegen speelt een beetje vals door thema en tegenthema tegelijk in te zetten. Met die combinatie benadrukt Bach het ambigue karakter van de toonsoort A groot. Het tegenthema in de bas met een dalende chromatische lijn kan als somber worden gelezen, terwijl het thema in de rechterhand eerder opgewekt aanvoelt, met een elegante versiering (die al snel een zelfstandig motief wordt), een spannende pauze, gevolgd door de ontlading met een lange notensliert. Het holderdebolder van de loopjes neemt gaandeweg de prelude over, om via een omweg naar mineur en terug, te eindigen zoals ze begon.
Maar dan… een noot als uitroep, en stilte! Om de verwarring nog te vergroten, vervolgt Bach het fugathema met een serie onmelodieuze sprongen, waaruit ons oor nauwelijks kan opmaken wat de maatsoort is. Zoals gezegd klopt alles aan deze atypische fuga – het is qua muzikaal materiaal zelfs een zeer pure – maar het curieuze thema, niet meer dan sprong en ritme, zet je voortdurend op het verkeerde been. Binnen een maat met 9 tellen schrijft Bach namelijk het muzikale equivalent van een optische illusie. Net als je gewend raakt aan een regelmatige beweging in 4, roept een felle thema-uitroep je bruusk weer bij de les. De fuga kleurt nog buiten de lijntjes, bijvoorbeeld als de thema’s elkaar bij de start in de rede vallen (deze spanningverhogende stretto-techniek komt meestal pas aan het einde van een fuga). En ook aan het begin, als Bach met een extra thema-inzet doodleuk een vierde stem suggereert.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 864
- Titel
- Prelude en fuga in A groot
- Bijnaam
- nr. 19 uit Das Wohltemperirte Clavier I
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier I
- Jaartal
- 1722 of eerder
- Stad
- Köthen (of Weimar?)
Met steun van
Prins Bernhard Cultuurfonds
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 3 februari 2017
-
- Opnamedatum
- 16 september 2016
-
- Locatie
- Chevreuse, Frankrijk
-
- Klavecinist
- Pierre Hantaï
-
- Klavecimbel
- William Dowd (1984) en Bruce Kennedy (1994) Frankrijk, naar Michael Mietke
-
- Regie
- Jan Van den Bossche, Hanna Schreuders
-
- Muziekopname, -montage -en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera en interview
- Gijs Besseling
-
- Productie
- Hanna Schreuders
-
- Met steun van
- Prins Bernhard Cultuurfonds
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!