Himmelskönig, sei willkommen
BWV 182 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Johanna Soller
Oude Kerk Charlois, Rotterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Een koninklijke entree
Bach markeert zijn debuut als concertmeester met een uitzonderlijke cantate
25 maart 1714, Palmzondag en tegelijk Maria-Boodschap. Het beschilderde houten plafond van de ‘Himmelsburg’, de Weimarse hofkapel, staat open en daglicht stroomt binnen door de koepelvensters. Twaalf meter boven het monumentale altaar, half verstopt op het knusse orgelbalkon, werpt een 29-jarige Johann Sebastian Bach een blik op de hoofden van de hertogelijke hofhouding. Allicht met een mix van zenuwen en zelfvertrouwen, want vandaag maakt hij eindelijk de transitie van organist naar concertmeester. Himmelskönig, sei willkommen, de eerste van zijn maandelijkse cantates, moest en zou een voltreffer worden.
Later in Leipzig kon Bach over meer musici beschikken – zoals bij hernemingen van BWV 182 in 1724 en 1728 – maar in Weimar was de ruimte domweg beperkt. Toch vlogen op deze dubbele feestdag alle registers open: vier zangpartijen, solo’s voor blokfluit en zichzelf (!) op viool, twee altviolen, een deels zelfstandige cellopartij, en continuo met orgel en contrabas. De evangelielezing van de dag droeg haar steentje bij: Jezus wordt te ezel als een koning in Jeruzalem onthaald door zijn volgelingen, die niet beseffen dat hij nog geen week later zou sterven aan het kruis. (Het koningschap domineert ook het feest van Maria-Boodschap, dat voor Luther meer draaide rond Jezus als hemelse koning dan rond zijn moeder.)
In drie aria’s zoomt de cantate in op de vraag hoe de luisteraar zich kan voorbereiden op het beloofde eeuwige leven. Na een kort citaat uit Psalm 40, geïnterpreteerd als Jezus’ eigen woorden, zingt de bas over het ‘starkes Lieben’ dat de Verlosser dreef om zich voor de mensheid op te offeren. De alt vraagt vervolgens dat ieder zijn hart aan Jezus’ voeten legt en zijn geloof draagt als een ‘unbeflecktes Kleid’. Tot slot haalt de tenor alvast het aankomende ‘Kreuzige’ aan, en roept op om ook bij tegenspoed trouw te blijven aan Christus’ kruisvaandel.
Rond die preekachtige kern schrijft Bach vier prachtig uitgebalanceerde tutti-delen. Allereerst een sonate en een openingskoor die je samen kan lezen als een Franse ouverture: een statige (instrumentale) start met puntige ritmes, gevolgd door een vloeiende fuga, bij Bach extra lang in ABA-vorm. Na de aria’s, maar dus niet tot slot zoals later gebruikelijk, klinkt een couplet uit de veelgebruikte koraaltekst ‘Jesu Leiden, Pein und Tod’ van Paul Stockmann uit 1633. Net als in bijvoorbeeld ‘O Lamm Gottes, unschuldig’ uit de Matthäus-Passion bereiden de drie expressieve onderstemmen telkens de inzet van de sopraan voor, die de koraalmelodie in lange noten boven het weefsel mag spannen. Als tegenhanger van de imposante opening wijst Bach de luisteraar in een opgewekt slotkoor de weg naar het ‘Salem der Freude’, een hemels Jeruzalem. Luister hoe het steeds de bas is die ‘Er gehet voran’ inzet, een oude barokke traditie waarbij die stem Jezus zelf vertolkt.
- BWV
- 182
- Titel
- Himmelskönig, sei willkommen
- Instrument
- blokfluit
- Genre
- cantates
- Stad
- Weimar
- Tekstdichter
- Salomo Franck
- Bestemming
- Maria Boodschap
- Eerste uitvoering
- 25 maart 1714 (Palmzondag)
Mogelijk gemaakt door
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Sonata
2. Chor
Himmelskönig, sei willkommen,
laß auch uns dein Zion sein!
Komm herein!
Du hast uns das Herz genommen.
3. Rezitativ (Bass)
Siehe, ich komme;
im Buch ist von mir geschrieben;
deinen Willen, mein Gott, tu ich gerne.
4. Arie (Bass)
Starkes Lieben,
das dich, großer Gottessohn,
von dem Thron
deiner Herrlichkeit getrieben!
daß du dich zum Heil der Welt
als ein Opfer fürgestellt,
daß du dich mit Blut verschrieben!
5. Arie (Alt)
Leget euch dem Heiland unter,
Herzen, die ihr christlich seid!
Tragt ein unbeflecktes Kleid
eures Glaubens ihm entgegen;
Leib und Leben und Vermögen
sei dem König itzt geweiht.
6. Arie (Tenor)
Jesu, laß durch Wohl und Weh
mich auch mit dir ziehen!
Schreit die Welt nur "Kreuzige!",
so laß mich nicht fliehen,
Herr, vor deinem Kreuzpanier;
Kron und Palmen find ich hier.
7. Chor
Jesu, deine Passion
ist mir lauter Freude,
deine Wunden, Kron und Hohn
meines Herzens Weide;
meine Seel auf Rosen geht,
wenn ich dran gedenke.
In dem Himmel eine Stätt
uns deswegen schenke.
8. Chor
So lasset uns gehen in Salem der Freuden,
begleitet den König in Lieben und Leiden.
Er gehet voran und öffnet die Bahn.
Vertaling
1. Sonata
2. Koor
Hemelkoning, wees welkom,
laat ook ons uw Sion zijn!
Kom binnen!
U hebt ons hart veroverd.
3. Recitatief (bas)
Zie, ik kom,
in het boek is er over mij geschreven;
uw wil, mijn God, zal ik graag doen.
4. Aria (bas)
Een sterke liefde
heeft u, grote Zoon van God,
de troon van uw heerlijkheid
doen opgeven,
zodat u zich tot heil van de wereld
als offer bekend hebt gemaakt,
en zich met bloed hebt overgegeven.
5. Aria (alt)
Spreid je uit onder de Heiland,
harten die christelijk zijn!
Breng hem een onbevlekt kleed
van je geloof;
laat lichaam en leven en vermogens
nu aan de koning gewijd zijn.
6. Aria (tenor)
Jezus, laat ook mij door wel en wee
met u mee trekken!
Als de wereld 'kruisig hem!' roept,
laat mij dan niet wegvluchten,
Heer, van uw kruisbanier;
kroon en palmen vind ik hier.
7. Koor
Jezus, uw lijden
is louter vreugde voor mij,
uw wonden, kroon en spot
zijn een lafenis voor mijn hart;
mijn ziel gaat over rozen
als ik eraan denk.
Schenk ons daarom
een plaats in de hemel.
8. Koor
Laat ons dus naar het Salem van de vreugde gaan,
vergezel de Koning in lief en leed.
Hij gaat voorop en bereidt de weg.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 3 april 2025
-
- Opnamedatum
- 28 juni 2024
-
- Locatie
- Oude Kerk Charlois, Rotterdam
-
- Orgel en leiding
- Johanna Soller
-
- Sopraan
- Kristen Witmer
-
- Alt
- Alex Potter
-
- Tenor
- Guy Cutting
-
- Bas
- Matthias Winckhler
-
- Viool
- Evgeny Sviridov
-
- Altviool
- Deirdre Dowling, Anneke van Haaften
-
- Cello
- Lucia Swarts
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Blokfluit
- Benny Aghassi
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en beeldmontage
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee, Lilita Dunska
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Martijn Struijf, Tijmen Veerman, Wesley Schipper
-
- Licht
- Zen Bloot, Sander Radstaake, Stijn Ooms, Yannick van de Graaf
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Projectmanager NEP
- Ron Vermeulen
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Productie film
- Lisanne Marlou de Kok
-
- Productie concert
- Imke Deters, Stephan Esmeijer
-
- Mogelijk gemaakt door
- MWH4impact
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!