Das Wohltemperirte Clavier II nr. 15 in G groot
BWV 884 uitgevoerd door Christine Schornsheim
in het Spoorwegmuseum, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Effectieve eenvoud
Studenten vielen massaal voor twee zeer speelbare Clavier-werken
Bachs publiceerde zijn klaviermuziek met een duidelijk didactisch doel. Als zijn studenten zich de steeds complexere werken eigen zouden maken, bereikten ze langzaam maar zeker de perfecte autonomie – of autonome perfectie – van de ideale muzikant. In die logica gold het Wohltemperirte Clavier als eindpunt. Maar dat wilde niet zeggen dat elke prelude en fuga even highbrow uitpakten. Neem bijvoorbeeld 15e werkenpaar uit het WTC II in de comfortabele toonsoort G groot: virtuoos en alom vertoon, maar technisch eigenlijk heel goed te behappen. Bach wilde sowieso deze fuga op het programma, maar moest even zoeken naar de best bijpassende prelude. BWV902a, de eerste die met de fuga in verband kan worden gebracht, vond hij vermoedelijk te simpel. BWV902 leek juist te uitgebreid. En uiteindelijk werd het dus BWV884.
Deze prelude is niet alleen heel speelbaar, maar bovendien keurig in vieren te verdelen, met een herhaling op een kwart van het stuk en een grote cadens op de helft. Om elke hint van regelmaat voor te zijn, wisselt Bach groepjes van twee, vier en vooral drie maten af, voor een extra vloeiend effect.
In vergelijking met eerdere versies van de fuga – die misschien wel helemaal teruggaan tot Bachs eerste baan in Arnstadt – verzette Bach voor de Clavier-versie het nodige werk. De basis kan je bijna een schets noemen: een uitgeschreven geïmproviseerde fuga met vooral akkoorden om het thema te begeleiden. Hieruit ontstond al die decennia later een volledig uitgewerkt driestemmig wondertje, met in de slotsectie twaalf nieuwe maten waarin harmonisch plotseling extra veel gebeurt. Als klap op de vuurpijl herschreef Bach de laatste maat, zodat die nu in supersnelle nootjes naar het slotakkoord raast.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 884
- Titel
- Prelude en fuga nr. 15 in G groot
- Bijnaam
- nr. 15 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1739/1740
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 21 maart 2023
-
- Opnamedatum
- 14 februari 2022
-
- Locatie
- Spoorwegmuseum, Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Lilita Dunska, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Lilita Dunska
-
- Camera
- David Koster
-
- Assistent audioregie
- Marloes Biermans
-
- Datahandling
- Stefan Ebels
-
- Producent
- Josine Olgers
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!