Das Wohltemperirte Clavier II nr. 20 in a klein
BWV 889 uitgevoerd door Christine Schornsheim
TivoliVredenburg, Utrecht
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Credits
Credits
Serieus spel
Een intense verkenning van contrast en balans
Voor de licht droevige, waardige toonsoort a klein koos Bach een werkenpaar vol spiegels. Waar de oer-serieuze prelude nauwelijks ruimte biedt om te ademen, zorgt de fuga voor ontspanning. Bijna met humor – en laten we eerlijk zijn, daar staat de Thomascantor niet meteen om bekend.
Wat allereerst opvalt aan de prelude is zijn strakke constructie: twee delen van elk zestien maten, twee stemmen die voortdurend ideeën aan elkaar doorgeven, en precies in het midden een volledige omkering. Hier wisselen de stemmen van plek én van richting. Waar de lijn in de eerste helft stijgt, daalt-ie hier. Tenminste, totdat het raderwerk richting voorspelbaarheid dreigt te draaien en Bach richting het slot een andere afslag kiest. Terwijl de harmonische bouwstenen eigenlijk rechtstreeks uit de barokke improvisatie komen, vult Bach waar het kan de afstand tussen de noten op met nog kleinere stapjes. Die chromatiek domineert het klankbeeld en maakt dat de stemmen als slangen om elkaar heen krioelen.
Wat een opluchting als de fuga begint met rust, ruimte en… bijna grotesk grote sprongen. Het pompeuze thema werkt haast als een parodie. Een indruk die nog wordt bevestigd door steeds verder uit de hand lopende notenslierten. Als de drie stemmen eenmaal hun zegje hebben gedaan, barst het spektakel pas echt los. Uitgelaten stuurt Bach de vingers over het hele klavier, eerst klaterend van boven naar beneden, dan in een triller-trap van ruim twee octaven weer naar boven, en net voor het abrupte einde gewoon nóg een wilde roetsj door alle stemmen tot diep in de krochten van het instrument. Sommige bronnen schrijven boven dit stuk ‘fughetta’, wat een lichte interpretatie suggereert. Hoe dan ook vinden we hier Bach op zijn geestigst.
WTC II
Bachs eerste boek met Preludes en fuga’s in alle toonsoorten namen we op bij 24 verschillende spelers thuis. Voor dit tweede deel, geheel uitgevoerd door Christine Schornsheim, kozen we 12 heel verschillende Utrechtse locaties, om de 900ste verjaardag van onze thuisstad te vieren.
Das Wohltemperirte Clavier, BWV 846-893
48 klavierstukken in alle 24 toonsoorten: dat was het soort uitdaging waar Bach van genoot. In elk van de twee delen van het Wohltemperirte Clavier bracht hij 24 keer het muzikale koppel prelude en fuga samen, twaalf in mineur, twaalf in majeur. In de preludes liet hij zijn fantasie de vrije loop, om in de fuga’s zijn mathematische hoogstandjes te verrichten. In tegenstelling tot de ijzeren discipline waarmee Bach zich voor zijn kerkelijke composities moest inzetten, kon hij zich hier overgeven aan intellectuele Spielerei zonder klemmende deadlines.
Het eerste deel van het Wohltemperirte Clavier stamt uit 1722, maar bevat muziek die deels al in de vijf jaar daarvoor werd geschreven. De ontstaansgeschiedenis van deel twee is minder helder: pas rond 1740 stelde hij dit tweede manuscript samen, maar opnieuw dateert een deel van de erin opgenomen preludes en fuga’s uit een veel eerdere periode. De doelgroep van deze verzameling stukken omschreef Bach zelf als volgt: ‘Zum Nutzen und Gebrauch der Lehr-begierigen Musicalischen Jugend, als auch dere in diesem studio schon habil seyenden besonderem ZeitVertreib.’ (‘Zowel ter lering van de ijverige muzikale jeugd als ter vermaak van de in deze materie al onderlegden.’)
- BWV
- 889
- Titel
- Prelude en fuga in a klein
- Bijnaam
- nr. 20 uit Das Wohltemperirte Clavier II
- Instrument
- klavecimbel
- Genre
- klavierwerken
- Serie
- Das Wohltemperirte Clavier II
- Jaartal
- 1741
- Stad
- Leipzig
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
Vertaling
Credits
-
- Publicatiedatum
- 18 mei 2023
-
- Opnamedatum
- 25 september 2022
-
- Locatie
- TivoliVredenburg, Utrecht
-
- Klavecinist
- Christine Schornsheim
-
- Klavecimbel
- Bruce Kennedy, 1989 naar Michael Mietke
-
- Regie, camera en licht
- Gijs Besseling
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- David Koster
-
- Datahandling
- Marieke de Blaay
-
- Productie
- Marieke de Blaay
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!