Du Hirte Israel, höre
BWV 104 uitgevoerd door de Nederlandse Bachvereniging
onder leiding van Jos van Veldhoven
Waalse Kerk, Amsterdam
Achter de muziek
Verhaal
Verhaal
Achtergrondvideo's
Achtergrondvideo's
Teksten
Teksten
Credits
Credits
Schaapjes tellen
Onschuld, kinderlijk vertrouwen en het einde der tijden
Barokke componisten combineerden moeiteloos ‘lage’ en ‘hoge’ kunst: gretig transponeerden ze volkse dansen naar somptueuze balzalen en kathedralen, waar ritmes werden genuanceerd en instrumenten werden getemd, met een extra zweem élégance. Ook Bach, denk maar aan de talloze suite-delen die meestal een volkse oorsprong hebben.
Net als bijvoorbeeld het Weihnachts-Oratorium staat de ontroerende cantate Du Hirte Israël, höre! bol van wat achttiende-eeuwse oren hoorden als herdersmuziek. En dat is naast een stilistische vooral ook een liturgische keuze. Zondag 23 april 1724 was namelijk Bachs eerste ‘zondag Misercordias Domini’ in Leipzig, de tweede zondag na Pasen, waarop de herrezen Christus wordt voorgesteld als goede herder. Dé psalm rond dat thema, De heer is mijn herder, schijnt helder door in de tekst van het slotkoraal. Maar de symboliek gaat voor de goede verstaander nog dieper: waar het wiegende openingsdeel nog smeekt om de komst van een herderlijke God (psalm 80), levert de bas in zijn aria – alweer op een gemoedelijk herdersritme – een bevestigend antwoord door het Oude Testament direct aan het Nieuwe te linken. Want Jezus, Gods gezonden Zoon, heeft de wereld met zijn offer tot een hemel op aarde herschapen. Bovendien kan je de pastorale thematiek lezen als eenvoudig, oprecht en tevreden, in tegenstelling tot de wereldlijke realiteit van strijdende vorsten, machtspolitiek en een hard bestaan. Meer hierover ontdekt u in de gesprekken met Matthew Brooks en Jos van Veldhoven.
Hoe geeft Bach zijn muziek nu precies pastorale tinten? Luister alvast naar de liggende basnoten in het openingskoor. Klinken die niet een beetje als doedelzakken? En hebben de twee ‘liefdeshobo’s’ niets weg van schalmeien, herdersinstrumenten bij uitstek? Bach kan het tóch niet laten de eenvoud tweemaal te doorbreken met een fuga op de tekst ‘der du Joseph hütest wie die Schafe’. Opvallend zijn verder in het volgende recitatief het bijbelcitaat ‘Gott ist getreu’, glanzend gezet als een arioso; de harmonische avonturen op ‘allzu bange’ in de tenoraria; en een typisch ‘hangend’ akkoord als de bas zingt over ‘sanften Todesschlaf’.
- BWV
- 104
- Titel
- Du Hirte Israel, höre
- Instrument
- bas, tenor
- Genre
- cantates
- Jaartal
- 1724
- Stad
- Leipzig
- Tekstdichter
- onbekend, psalm 80:2, slotkoraal van Cornelius Becker (1598)
- Bestemming
- Misericordias Domini (2e zondag na Pasen)
- Eerste uitvoering
- 23 april 1724
Ter nagedachtenis aan
Joost Mulder
Achtergrondvideo's
Teksten
Origineel
1. Chor
Du Hirte Israel, höre,
der du Joseph hütest
wie der Schafe, erscheine,
der du sitzest über Cherubim.
2. Rezitativ (Tenor)
Der höchste Hirte sorgt vor mich,
was nützen meine Sorgen?
Es wird ja alle Morgen
des Hirtens Güte neu.
Mein Herz, so fasse dich,
Gott ist getreu.
3. Arie (Tenor)
Verbirgt mein Hirte sich zu lange,
macht mir die Wüste allzu bange,
mein schwacher Schritt eilt dennoch fort.
Mein Mund schreit nach dir,
und du, mein Hirte, wirkst in mir
ein gläubig Abba durch dein Wort.
4. Rezitativ (Bass)
Ja, dieses Wort ist meiner Seelen Speise,
ein Labsal meiner Brust,
die Weide, die ich meine Lust,
des Himmels Vorschmack,
ja, mein alles heisse.
Ach! sammle nur, o guter Hirte,
uns Arme und Verirrte;
ach lass den Weg nur bald geendet sein
Und führe uns in deinen Schafstall ein!
5. Arie (Bass)
Beglückte Herde, Jesu Schafe,
Die Welt ist euch ein Himmelreich.
Hier schmeckt ihr Jesu Güte schon
und hoffet noch des Glaubens Lohn
nach einem sanften Todesschlafe.
6. Choral
Der Herr ist mein getreuer Hirt,
dem ich mich ganz vertraue;
zur Weid er mich, sein Schäflein,
führt, auf schöner grünen Aue;
zum frischen Wasser leit’ er mich,
mein Seel zu laben kräftiglich
durchs selig Wort der Gnaden.
Vertaling
1. Koor
Herder van Israël, luister,
u die Jozef hoedde
als schapen, verschijn,
u die troont boven de cherubs.
2. Recitatief (tenor)
De hoogste herder zorgt voor mij,
wat baten mij mijn zorgen?
Elke morgen vernieuwt zich immers
de goedheid van de herder.
Dus bedaar, mijn hart,
God is getrouw.
3. Aria (tenor)
Als mijn herder zich te lang verbergt,
als de woestijn mij al te bang maakt,
haasten mijn zwakke schreden zich toch
voort. Mijn mond roept om u,
en u, mijn herder, bewerkt in mij
een gelovig Abba door uw woord.
4. Recitatief (bas)
Ja, dit woord is voedsel voor mijn ziel,
een verkwikking voor mijn hart,
de lafenis die ik mijn vreugde,
de voorsmaak van de hemel,
ja, mijn alles noem.
Ach, goede herder, verzamel toch
ons armen en verdoolden;
ach, laat de tocht nu snel afgelopen zijn
en breng ons in uw schaapskooi!
5. Aria (bas)
Gelukkige kudde, schapen van Jezus,
de wereld is voor jullie een hemelrijk.
Hier genieten jullie Jezus’ goedheid al
en ook mogen jullie hopen op het loon
voor het geloof na een zachte doodsslaap.
6. Koraal
De Heer is mijn trouwe herder,
aan wie ik mij geheel toevertrouw.
Hij leidt mij, zijn schaapje, naar mooie
groene weiden,
naar fris water brengt hij mij,
om mijn ziel krachtig te laven
met het zalige genadewoord.
vertaling © Ria van Hengel
Credits
-
- Publicatiedatum
- 1 oktober 2020
-
- Opnamedatum
- 10 februari 2018
-
- Locatie
- Waalse Kerk, Amsterdam
-
- Dirigent
- Jos van Veldhoven
-
- Tenor
- Daniel Johannsen
-
- Bas
- Matthew Brook
-
- Ripiënisten sopraan
- Maria Keohane, Marjon Strijk, Hilde Van Ruymbeke
-
- Ripiënisten alt
- Tim Mead, Barnabás Hegyi, Marleene Goldstein
-
- Ripiënisten tenor
- Kevin Skelton, Guy Cutting
-
- Ripiënisten bas
- Matthew Baker, Drew Santini
-
- Viool 1
- Shunske Sato, Anneke van Haaften, Pieter Affourtit
-
- Viool 2
- Sayuri Yamagata, Lidewij van der Voort, Paulien Kostense
-
- Altviool
- Staas Swierstra, Jan Willem Vis
-
- Cello
- Lucia Swarts, Richte van der Meer
-
- Contrabas
- Robert Franenberg
-
- Hobo
- Martin Stadler, Peter Frankenberg
-
- Hobo da caccia
- Yongcheon Shin
-
- Fagot
- Benny Aghassi
-
- Orgel
- Leo van Doeselaar
-
- Klavecimbel
- Siebe Henstra
-
- Regie en beeldmontage
- Bas Wielenga
-
- Muziekopname
- Guido Tichelman, Bastiaan Kuijt, Pim van der Lee
-
- Audiomontage- en mix
- Guido Tichelman
-
- Camera
- Merijn Vrieling, Ivo Palmen, Martin Struijf, Bjorn Tiebout
-
- Licht
- Zen Bloot, Henry Rodgers, Patrick Galvin
-
- Regieassistent
- Ferenc Soeteman
-
- Beeldtechniek
- Vincent Nugteren
-
- Settechniek
- Dennis van Hoek
-
- Datahandling
- Jesper Blok
-
- Projectmanager NEP
- Peter Ribbens
-
- Interview
- Onno van Ameijde, Marloes Biermans
-
- Productie concert
- Imke Deters
-
- Productie opname
- Jessie Verbrugh
-
- Ter nagedachtenis aan
- Joost Mulder (1 oktober 1978 – 2 februari 2020)
-
- >
- Joost was een fervent liefhebber van oude muziek en bovenal van uitvoeringen door de Bachvereniging, die hij graag samen met Cissy Pater bezocht. Voor hem was dat, zoals de tekst in het slotkoraal, om ‘zijn ziel krachtig te laven’.
Ontdek
Help ons All of Bach te voltooien
Een groot deel moet nog opgenomen worden voordat het gehele oeuvre van Bach online staat. Dit redden we niet zonder financiële steun van donateurs. Help ons de muzikale nalatenschap van Bach te voltooien en steun ons met een gift!